رایج است که موقع عقد ازدواج برای زوجه مهریه در نظر گرفته شود که به این معنی است که زوج، متعهد میشود مالی را در ازای نکاح به زوجه پرداخت نماید. به همین خاطر است که از همان هنگام که زن و شوهر با یکدیگر ازدواج میکنند شوهر موظف به پرداخت مهریه به زوجه در صورت مطالبه او گردیده و زوجه هم می‌تواند هر موقع که تمایل داشت مهریه خویش را درخواست کند. از این رو مشاهده میشود که پرداخت مهریه یا صداق مانند یک دین یا بدهی برعهده شوهر قرار می‌گیرد که تنها با پرداخت مهریه و یا بخشیدن آن به واسطه زوجه دین یا بدهی شوهر ساقط خواهد شد.
عده‌ای از افراد فکر میکنند در شرایطی که زنی فوت کرده باشد مهریه او باطل گردیده و به علت مرگش حق مهریه هم ساقط میشود و قابل مطالبه نخواهد بود و مرد هم دیگر تعهدی در قبال مهریه زن متوفی نخواهد داشت. در صورتی که این تصور کاملا غلط بوده؛ زیرا مهریه زوجه در صورت مرگ وی قابل مطالبه از طریق وراث او می‌باشد و در صورت مرگ، باطل یا ساقط نخواهد شد.
مخاطبان زیادی در سایت حامد امیری وکیل خانواده در اصفهان در رابطه با موضوع مهریه زن متوفی سوال پرسیده بودند که به دلیل حجم سوالات زیاد، ما تصمیم به تهیه این مقاله گرفتیم، پس تا پایان همراه باشید
آیا مرگ زن مهریه را ساقط می‌کند
به موجب قانون مدنی، بلافاصله پس از اینکه عقد ازدواج به طور صحیح میان زوجه و زوج انجام بگیرد، حقوق و وظایفی بر عهده آنها قرار می‌گیرد. از جمله اصلی‌ترین این حقوق و وظایف «مهریه زوجه» می‌باشد. زیرا زن بعد از عقد مالک مهریه یا صداق مقرر شده میشود و هر هنگام که تمایل داشته باشد می‌تواند نسبت به وصول مهریه اقدام نماید. مضاف بر این شوهر هم موظف می‌باشد که هر موقع زن درخواست نمود، مهریه او را پرداخت کند.
پس چون مهریه زوجه طلب یا حق مالی او پیش از فوت است و مرد ملزم به پرداخت آن می‌باشد، بعد از فوت او هم نه تنها حق مهریه او ساقط یا باطل نمی‌گردد، بلکه مرد موظف می‌باشد در حالی که وراث زوجه آن را مطالبه نمودند، مهریه زن متوفی را به آنها پرداخت کند. زیرا که پس از مرگ هر فرد، عمدتا حقوق مالی متوفی به وراث وی خواهد رسید و بنابراین وراث او این حق را دارند که حق و حقوق مالی او را به نمایندگی از وی مطالبه نمایند و مهریه زن متوفی هم یکی از این موارد است.
حق مهریه زن متوفی صرفا مختص زن دائم نمی‌باشد. از این رو چنانچه زنی با عقد موقت یا صیغه هم به زوجیت مردی در آمده باشد و بمیرد، باز هم وراث وی قادر خواهند بود مهریه او را مطالبه نمایند.
مهریه زن فوت شده به چه کسانی میرسد؟
به موجب قانون مدنی، حکم ارث زن و مرد تعیین شده است که بر حسب آن در عقد دائم زوج و زوجه از یکدیگر ارث می‌برند. به این معنا که چنانچه زوجه به عقد دائم مردی در آمده باشد و ضمن ازدواج فوت کند، وی او جز وراث او به حساب می‌آید. اما به این خاطر که شوهر نیز مکلف به پرداخت مهریه زن متوفی می‌باشد و همچنین از وی ارث هم خواهد برد (صفت طلبکار و بدهکار در یک شخص جمع گردیده است). سهم ارث تعلق گرفته به شوهر از مهریه زوجه را کنار می گذاریم و سایر وراث را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
نکته اساسی و مهمی که بهترین وکیل طلاق اصفهان در پاسخ به این سوال که مهریه زن متوفی به چه کسانی میرسد، بیان میکنند: مهریه زن متوفی که به وراث او میرسد بر اساس قانون ارث بین ورثه تقسیم می‌گردد. به طور مثال، چنانچه زن متوفی فرزندی نداشته باشد، نیمی از اموال وی متعلق به شوهر خواهد بود و مازاد آن، یک سوم سهم مادر و دو سوم هم سهم پدرش خواهد شد.
در صورتی که زن متوفی دارای فرزند و شوهر باشد، سهم الارث شوهر او یک چهارم بوده و ماباقی ارث متعلق به فرزندان دختر و پسر می‌باشد که پسر دو برابر دختر ارث خواهد برد و آنها به این اندازه می‌توانند مهریه مادر را مطالبه نمایند. در صورتی که زن متوفی علاوه بر همسر و فرزندان، صاحب پدر و مادر هم باشد، شوهر یک چهارم و پدر و مادر هر کدام یک ششم ارث خواهند برد و مابقی آن به فرزندان خواهد رسید.
در شرایطی هم که زن متوفی همسر و فرزند نداشته باشد و یا اینکه فرزندان او پیش از خودش فوت کرده باشند و همچنین پدر و مادر او هم در قید حیات نباشند، بر اساس طبقات ارث مهریه به سایر بستگانی که حق دریافت ارث را دارند رسیده و ایشان حق دارند اقدام به مطالبه مهریه زن پس از فوت او کنند.
مهریه زن متوفی چگونه محاسبه میشود؟
به موجب ماده 1082 قانون مدنی دریافت مهریه به نرخ روز تعیین گردیده است که بر حسب آن در صورتی که مهریه پول نقد باشد، مهریه موزون با تغییر شاخص قیمت سالانه در موقع پرداخت مهریه نسبت به سال اجرای عقد، محاسبه و پرداخت می‌گردد که این مسئله با عنوان مهریه به نرخ روز معروف است. در حقیقت به خاطر تورم موجود در کشور چنانچه مهریه زن وجه رایج (و نه مثلا سکه بهار آزادی یا خانه و…) باشد، می‌توان بر مبنای ارزشی که روز پرداخت مهریه دارد آن را درخواست و دریافت نمود. شوهر هم در شرایطی که موقعیت لازم جهت پرداخت مهریه زوجه را نداشته باشد، قادر به اعلام اعسار از مهریه خواهد بود.
با این وجود در مورد اینکه مهریه زوجه پس از مرگ او هم به نرخ روز محاسبه می‌گردد یا خیر، اختلاف نظراتی وجود دارد. برخی معتقد هستند که وراث حق دارند مهریه زن متوفی را به نرخ روز دریافت نمایند اما در مقابل، این باور هم وجود دارد که در صورت مرگ زن، وراث حق ندارند مهریه او را به نرخ روز وصول کنند و زمانی که زوجه فوت نموده است معیار محاسبه مهریه زن متوفی می‌باشد.
این اختلاف، از این مسئله ناشی می‌گردد که در ماده 3 آیین نامه اجرایی تبصره ماده 1082 قانون مدنی در مورد مهریه زوجه پس از مرگ شوهر حکمی تعیین شده است که به موجب آن در مواردی که مهریه زوجه بایستی از ترکه (ارثیه) شوهر متوفی پرداخت گردد، زمان مرگ شوهر ملاک محاسبه مهریه می‌باشد. با در نظر گرفتن محاسبه مهریه زن متوفی هم به این طریق است که وراث زن قادرند مهریه زن متوفی را بر حسب ارزش آن در سال مرگ زن مطالبه نمایند و حق ندارند مهریه زن متوفی را به نرخ روز مطالبه کنند.
مهریه مادر فوت شده پس از فوت پدر
همانطور که در بخش‌های پیشین توضیح داده شد، مهریه زن متوفی حق قانونی وراث می‌باشد و این حق قانونی ساقط نخواهد شد. بنابراین آنها حتی در شرایطی که پدر هم فوت نموده باشد، قادر هستند اقدام به مطالبه مهریه مادر کنند. ولی تفاوتی که دارد این می‌باشد که این مرتبه مهریه مادر متوفی را می‌بایست از ترکه یا ارثیه پدر متوفی دریافت نمایند که این مسئله مستلزم اقامه دعوا در دادگاه به طرفیت وارثی می‌باشد که از مهریه ارث نبرده و درخواست آن، مهریه مادر متوفی است.
فرض دیگری هم امکان دارد وجود داشته باشد که بهترین وکیل اصفهان به آن اشاره می‌کند و آن هم موقعی است که زوجه ازدواج مجدد کرده باشد و بر اساس عقد ازدواج دوم، مهریه و صداقی برای او مقرر گردیده باشد. ولی زن فوت نموده و مدتی بعد نیز همسر دوم زوجه (یعنی ناپدری فرزندان زن) فوت گردد. در این شرایط، مهریه زن متوفی که پرداخت آن بر ذمه همسر دوم می‌باشد، توسط فرزندان زن از شوهر اول قابل مطالبه و وصول از اموال ناپدری خواهد بود که به منظور دریافت مهریه می‌بایست علیه وراث مرد متوفی اقامه دعوای مطالبه مهریه مادر فوت شده نمایند.
سخن پایانی
همانطور که وکیل اصفهان در متن مقاله به توضیح کامل آن پرداخت، به موجب قانون مدنی، حکم ارث زن و مرد تعیین شده است که بر حسب آن در عقد دائم زوج و زوجه از یکدیگر ارث می‌برند. به این معنا که چنانچه زوجه به عقد دائم مردی در آمده باشد و ضمن ازدواج فوت کند، وی او جز وراث او به حساب می‌آید. مهریه زن متوفی که به وراث او میرسد بر اساس قانون ارث بین ورثه تقسیم می‌گردد. به طور مثال، چنانچه زن متوفی فرزندی نداشته باشد، نیمی از اموال وی متعلق به شوهر خواهد بود و مازاد آن، یک سوم سهم مادر و دو سوم هم سهم پدرش خواهد شد.
در صورتی که برای شما نیز سوالی در خصوص مهریه زن متوفی پیش آمده میتوانید با موسسه حقوقی حامد امیری به آدرس اینترنتی: https://hamedamiri.com/ در تماس باشید.
سوالات متداول
- آیا مرگ زن مهریه را ساقط می‌کند؟
خیر مهریه ای که ضمن عقد ازدواج برای زن مقرر می‌گردد حتی در صورت مرگ او نیز باطل نشده و پرداخت آن از عهده شوهر ساقط نمی‌شود.
- پس از فوت زوجه شوهر مکلف است مهریه او را به چه کسی بدهد؟
در صورتی که زنی فوت نموده باشد وراث وی از جمله والدین و یا فرزندان او حق دارند مهریه او را از شوهرش مطالبه کنند.
- تکلیف مهریه مادر فوت شده پس از فوت پدر چیست؟
فرزندان حق دارند مهریه مادر متوفی را حتی بعد از فوت شوهرش (پدر یا حتی ناپدری شان) از اموال به جای مانده یا ترکه او مطالبه نمایند.