بیمه آتش سوزی زیر مجموعه بیمه اموال و جزو نیازهای اساسی زندگی مدرن است. پوشش بیمه زلزله مشابه بیمه بدنه از مهمترین پوششهای فرعی این بیمه‌نامه است. دستاوردهای مادی انسان از آغاز زندگی شهرنشینی و خصوصا بعد از توسعه صنعت در معرض انواع خطرها و حوادث گوناگون قرار داشته و دارد.
لزوم خرید بیمه آتش سوزی و پوششهای آن
ترس از حوادث و بلایای طبیعی مانند آتش سوزی، سیل، زلزله، طوفان، آتشفشان و از بین رفتن ثروت و اموالی که حاصل یک عمر تلاش انسان است، عواملی است که موجب نگرانی‌های بی‌شماری در زندگی انسان می‌شود و آرامش او را سلب می‌نماید. انسان امروز نیازمند پشتوانه‌‌ای مطمئن و همیشگی است تا بتواند با آثار زیان بار حوادث و بلایای طبیعی مقابله کرده و خسارت‌های به وجود آمده را جبران نماید.
موضوع بیمه آتش سوزی:
موضوع بیمه آتش سوزی ، تامین و جبران خسارت‌های مالی و مادی است که بر اثر وقوع خطر آتش سوزی به اموال و دارایی‌های بیمه‌گذار اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی وارد می‌شود. بنابراین در بیمه‌نامه آتش سوزی خسارت‌های مالی جبران می‌شود نه خسارت‌های جانی و بدنی، در نتیجه اگر صدمه‌‌ای به افراد برسد آن را پوشش نمی‌دهد. اضافه کنیم که مطابق قانون، خسارت وارد به اموال اشخاص ثالث در اثر وقوع آتش سوزی، نیز تحت پوشش خطر آتش سوزی قرار می‌گیرند، یا به طور جداگانه توسط بیمه‌نامه مسئولیت مدنی جبران میشوند.
از آنجا که بیمه آتش سوزی یکی از رشته‌های بیمه اموال است، شامل اصول و قوائد و کلیات بیمهای زیر می‌شود:
اصطلاحات بیمه آتش سوزی:
بیمه‌گر: شرکت بیمهای است که مشخصات آن در این بیمه‌نامه نوشته شده است و در ازای دریافت حق‌بیمه، متعهد به جبران خسارت‌های احتمالی طبق شرایط مندرج در بیمه‌نامه می‌باشد.
بیمه‌گذار: شخص حقیقی یا حقوقی مذکور در این بیمه‌نامه است که بیمه را خریداری نموده و متعهد پرداخت حق‌بیمه آن است.
ذی‌‌نفع: شخصی است که بنا به درخواست بیمه‌گذار نام وی در این بیمه‌نامه درج گردیده است و تمام یا بخشی از خسارت به وی پرداخت می‌شود.
حق‌بیمه: مبلغی است که در بیمه‌نامه مشخص شده و بیمه‌گذار موظف است آن را هنگام صدور بیمه‌نامه یا به ترتیبی که در بیمه‌نامه مشخص می‌شود به بیمه‌گر پرداخت نماید.
موردبیمه: اموال مندرج در جدول مشخصات این بیمه‌نامه است که متعلق به بیمه‌گذار و یا در تصرف وی در محل موردبیمه باشد. اموال سایر اشخاص تا حدودی که با نوع اشتغال بیمه‌گذار ارتباط دارد و همچنین اثاثیه منزل و سایر اموال متعلق به اعضای خانواده بیمه‌گذار یا کارگرانی که در منزل وی به سر می‌برند، مشروط بر اینکه بهای آنها در سرمایه بیمه منظور شده و در محل موردبیمه مستقر باشد، بیمه‌شده محسوب می‌شود.
مدت اعتبار بیمه‌نامه: بیمهنامههای آتش سوزی عموما یک ساله هستند اما شروع و پایان مدت اعتبار بیمه‌نامه به ترتیبی خواهد بود که در متن بیمه‌نامه معین می‌شود.
ارزش بنا: قیمت ساخت (ساختمان) بدون ارزش ملک
یمه آتش سوزی شامل اصول غرامت، قاعده جانشینی، اصل حسن نیت، قاعده نفع بیمهای و قاعده نسبی سرمایه نیز می‌شود.
خطرات اصلی آتش سوزی
انواع خطرهای تحت پوشش در بیمه آتش سوزی:
در بیمه آتش سوزی عمومی خطرات به ۲ گروه خطرات اصلی و خطرات فرعی (تبعی) به شرح زیر تقسیم بندی شده‌اند:
خطرهای اصلی
اصولا خطرات در بیمه آتش سوزی از یکدیگر تفکیک نشده و هر سه خطر با هم تحت پوشش قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر بیمه آتش سوزی شامل خطرهای آتش (حریق)، انفجار و صاعقه می‌شود. آتش عبارت است از ترکیب هر ماده سوختنی با اکسیژن به شرط آنکه با دما همراه باشد. در واقع برای ایجاد آتش به سه عنصر اکسیژن، جسم سوختنی و دما نیاز است که در این حالت مثلث آتش تشکیل می‌شود. چنانچه یکی از سه عنصر مذکور وجود نداشته باشد عمل سوختن انجام نخواهد شد.
صاعقه
در بیمه آتش سوزی صاعقه عبارتست از گونه‌‌ای تخلیه الکتریکی که در اثر الکتریسیته ایستا میان دو ابر و یا ابر و زمین ایجاد می‌شود. مقصود از خطرهای صاعقه خسارت‌های ناشی از برخورد مستقیم صاعقه به اموال بیمه‌شده به هنگام فرود آمدن به زمین است؛ هر چند منجر به آتش سوزی نگردد. به طور خلاصه خسارتی که در اثر حرارت مستقیم یا غیر مستقیم صاعقه یا در اثر نیروی آن تولید شوند خسارت مستقیم صاعقه هستند که تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند، اما خساراتی که در اثر انرژی الکتریکی صاعقه تولید شوند خسارات غیر مستقیم صاعقه نامیده می‌شود، و تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد.
انفجار
در بیمه آتش سوزی انفجار به معنی افزایش شدید در حجم و آزاد شدن ناگهانی انرژی است، که معمولا با افزایش دما و آزاد شدن گاز همراه است. انفجار ممکن است به شکل‌های مختلف رخ دهد اما همه آنها دارای خاصیت مشترک هستند به این معنی که علت هر انفجار، انبساط مقدار زیادی گاز یا بخار است که بر اثر فشار قوی یا تولید حرارت یا فعل و انفعالات شیمیایی به مانع اطراف خود فشار آورده، آن را می‌ترکاند. هر انفجاری در بیمه‌نامه آتش سوزی قابل بیمه شدن نیست از جمله انفجار‌های هسته ای، مواد منفجره و … بعضی از انفجارها طبق شرایط خاص و با پرداخت حق‌بیمه اضافی تحت پوشش بیمه آتش سوزی قرار خواهند گرفت.
خطرات اضافی یا تبعی
دسته‌‌ای از خسارات هستند که تحت پوشش بیمه‌نامه آتش سوزی نیستند و باید پوشش آنها را به صورت جداگانه خریداری و به بیمه‌نامه اضافه کرد. عامل تعیین‌کننده قیمت نهایی حق‌بیمه آتش سوزی هزینه خطرات اضافی هستند که بیمه‌گذار آنها را خریداری می‌کند. برای خرید هر کدام از پوششهای اضافی خرید خطرات اصلی الزامی است. در حالت عمومی خسارت‌های اضافی به شرح زیر می‌باشند:
- پوشش بیمه زلزله و آتشفشان
- شکست شیشه
- سرقت با شکست حرز (خسارت ناشی از فقدان یا خرابی اموال بیمه‌شده در نتیجه دزدی)
- ترکیدن لوله آب
- ضایعات ناشی از برف و باران
- مسئولیت خسارت ناشی از آتش‌سوزی و انفجار در قبال همسایگان
- سیل و طغیان آب دریاها و رودخانه‌ها
- طوفان و گردباد و تندباد
- سقوط هواپیما و هلیکوپتر یا قطعات آنها (در این حالت فاصله موردبیمه از فرودگاه در نظر گرفته می‌شود)
- ریزش سقف ناشی از سنگینی برف
- ریزش و رانش و فروکش زمین
- ریزش کوه و سقوط بهمن
- هزینه پاکسازی و برداشت ضایعات
- انفجار ظروف تحت فشار صنعتی
- نشت دستگاه آب افشان
- برخورد اجسام خارجی به ساختمان
پوشش بیمه زلزله بیمه آتش سوزی
کشور ما یکی از ریسک‌پذیرترین کشورها در برابر خطر زلزله است؛ از مهمترین خطرات فرعی بیمه‌نامه آتش سوزی، پوشش بیمه زلزله است؛ که می‌توان با پرداخت حق‌بیمه آن، تحت پوشش بیمه زلزله بیمه آتش سوزی قرار گرفت. به دلیل اینکه در ایران بیمه‌نامه مستقلی به عنوان بیمه زلزله وجود ندارد؛ برای قرار گرفتن تحت پوشش بیمه زلزله باید ابتدا بیمه‌نامه آتش سوزی خریداری نمود و در کنار آن با پرداخت حق‌بیمه پوشش زلزله و آتشفشان را خریداری نمود.
پوشش بیمه زلزله بیمه‌نامه آتش سوزی تمام خطرات و مواردی که در بیمه‌نامه قید شده باشد را تحت پوشش خود قرار می‌دهد؛ که شامل ارزش بنای ساختمان و همچنین اموال و اثاثیه موجود در محل بیمه‌شده نیز می‌باشد.
انواع اموال بیمه‌شده در بیمه آتش سوزی
بطور کلی اماکن و مراکزی که در بیمه آتش سوزی تحت پوشش قرار می‌گیرند به سه دسته تقسیم میشوند:
واحد‌های مسکونی
محلی که صرفا به منظور سکونت از آن استفاده می‌شود، این پوشش شامل ساختمان و اثاثیه آن می‌شود.
مراکز صنعتی
شامل تمامی کارخانجات صنایع غذایی، آشامیدنی، دخانیات، نساجی، پوشاک، چرم، چوب، کاغذ، مقوا، چاپ و صحافی، شیمیایی، محصولات کانی غیرفلزی، فلزات اساسی و صنایع متفرقه می‌شود. ساختمان تأسیسات ماشین آلات، مواد اولیه موجود و محتویات هر یک از مراکز یاد شده را می‌توان در مقابل خطرهای آتش‌سوزی، انفجار، صاعقه و همچنین کلیه خطرهای اضافی ذکر شده تحت پوشش بیمه قرار داد.
مراکز غیرصنعتی
تمام مراکزی که در آن فعالیت صنعتی صورت نمی‌گیرد، مانند ساختمان‌های تجاری، اداری، رفاهی، آموزشی، خدماتی و انبارها؛ که این پوشش شامل ساختمان، تاسیسات، ارزش دکوراسیون، اثاثه اداری، موجودی کالاها و … می‌شود.
انواع شرایط بیمه‌نامه آتش سوزی
در بیمه‌نامه آتش سوزی، نه تنها خطرات مستقیم ناشی از آتش سوزی تحت پوشش قرار می‌گیرد، بلکه خسارت‌های غیر مستقیم ناشی از نشت، دود، خاکستر، آب، مواد شیمیایی آتش‌نشانی و خراب‌شدن موردبیمه هم دارای پوشش بیمهای است. شرکت‌های بیمه، بیمهنامههای آتش‌سوزی را به چندین صورت صادر می‌کنند که هریک از آنها به منظوری و با هدف ارائه خدمت، مناسب خواست و میل بیمه‌گذاران طرح ریزی شده است تا بخشی از مشکلات آنها را حل کند. انواع شناخته شده بیمه‌نامه آتش سوزی در ایران عبارتند از:
1- بیمه‌نامه با سرمایه ثابت
در این بیمه‌نامه، خسارت‌های ناشی از آتش سوزی براساس مبلغ مندرج در بیمه‌نامه و سرمایه بیمه‌شده پرداخت می‌شود یعنی خسارت وارد شده به اموال بیمه‌گذاران با در نظر گرفتن سرمایه موردبیمه جبران خواهد شد. اصولا خسارات پرداختی نمی‌تواند از ارزش هریک از اقلام بیمه‌شده بیشتر باشد. بیمه‌گذار در زمان خرید پوشش بیمهای باید دقت کند که اموال خود را به قیمت واقعی آن بیمه کند، در غیر این صورت طبق قوانین بیمه، در مورد مالی که با مبلغ بیمهای کمتر از قیمت واقعی آن بیمه‌شده باشد، بیمه‌گر فقط به اندازه نسبت مبلغ بیمه به قیمت واقعی مال، مسئول پرداخت خسارت خواهد بود. منازل مسکونی تحت این شرایط بیمه می‌شود. در این حالت در صورت بروز حادثه، خسارت پرداختی به بیمه‌گذار بر اساس سرمایه بیمه‌شده خواهد بود.
2-بیمه‌نامه با شرایط توافقی
بیمه‌نامه بر اساس سرمایه توافقی صادر می‌شود، به این معنی که پس از توافق بیمه‌گر و بیمه‌گذار در مورد شرایط و میزان سرمایه، مبلغ توافق شده ملاک رسیدگی و پرداخت خسارت‌های احتمالی خواهد بود.
3-بیمه با شرایط اظهار نامه‌ای (شناور)
این پوشش معمولا برای انبارها مورد استفاده قرار می‌گیرد. شرکت‌های بیمه، در زمان صدور بیمهنامههای آتش سوزی، سرمایه معینی را برای ماشین آلات و یا مواد اولیه به عنوان حداکثر سرمایه برای پرداخت خسارت در بیمه‌نامه قید می‌کنند. این حداکثر سرمایه معمولا از طرف بیمه‌گذار تعیین می‌شود.
امروزه با توجه به پیچیدگی واحد‌های تولیدی، صنعتی و حجم مبادلات و کالایی که هر روز به انبارها وارد و یا از آن خارج می‌شود و درنظر گرفتن تورم و افزایش قیمت‌ها در مدت کوتاه، باعث شده که تولید کنندگان و صاحبان صنعت، پوشش بیمهای مورد نیاز خود را به نحوی دریافت کنند که در صورت بروز حادثه حریق، سرمایه‌‌های تحت پوشش بیمهای به ارزش روز بوده و در زمان وجود نوسانات شدید در قیمت و یا در میزان موجودی، نیاز به افزایش و یا کاهش آن از طریق صدور الحاقیه نباشد.
به هر حال در زمان صدور بیمهنامههای اظهارنامه‌‌ای باید دقت کرد که اظهارنامه‌‌های ارسالی به دقت مورد رسیدگی قرار گیرد و به ارسال به موقع آنها هم توجه شود، مبلغ اظهارنامه نیز از حداکثر سقف بیمه‌نامه بیشتر نباشد، زیرا حداکثر تعهد بیمه‌گر همان سقف بیمه‌نامه است و در صورتی که بیمه‌گذار موجودی بیشتری در انبار دارد حتما باید از طریق الحاقیه‌ای، سقف بیمه‌نامه را افزایش دهد. درصورت وقوع خسارت احتمالی، حداکثر تعهد بیمه‌گر بر اساس ارزش موجودی اولیه مندرج در بیمه‌نامه و یا آخرین اظهارنامه خواهد بود.
4-بیمه با شرایط جایگزینی و بازسازی
در این نوع از بیمه‌نامه شرایط افزایش قیمت ناشی از تورم و نوسانات بازار نیز پیش بینی شده است. ممکن است افزایش قیمت ساختمان یا ماشین آلات صنعتی طی یک سال به اندازه‌‌ای باشد که در صورت بروز خسارت، فرد با ارزش سرمایه بیمه‌شده قادر به جبران و جایگزینی نباشد. تحت این شرایط شرکت بیمه متعهد به جبران خسارت به نرخ روز برای جایگزینی موردبیمه خواهد بود به شرطی که بیمه‌گذار اموال خود را به ارزش واقعیشان بیمه کرده باشد. این پوشش مخصوص ساختمان‌ها و ماشین آلات کارخانه‌ها است و شامل موجودی انبارها نمی‌شود.
5- بیمه‌نامه فرست لاس First Loss (اولین آتش سوزی یا اولین خسارت)
در شرایطی از بیمه‌نامه فرست لاس استفاده می‌شود که بیمه‌گذار اطمینان دارد هر اندازه خسارت شدید باشد امکان از بین رفتن تمامی موردبیمه وجود ندارد؛ و یا اینکه اموال بیمه‌شده در سطح جغرافیایی بسیار وسیعی پراکنده است و بر اثر حادثه فقط بخشی از آن دچار خسارت می‌شود. همچنین می‌توان آن را به چندین ریسک مستقل تقسیم کرد و برای موردبیمه از نظر سرمایه، خطرهای بیمه‌شده و سایر عوامل سرمایه فرست لاس محاسبه کرد.
در مواردی که محاسبه سرمایه کل موردبیمه امکان پذیر نبوده و مرتب در حال تغییر است (مثل انبارهای عمومی) از بیمه‌نامه فرست لاس استفاده می‌شود، اصولا در برخی از شاخه‌ها تمام اموال در معرض خطر نیستند؛ مانند سرقت، در این گونه موارد به جای اینکه موردبیمه به ارزش کل بیمه شود آن را به حداکثر مبلغی که نشان دهنده حداکثر خسارت وارده بر اثر تحقق خطر بیمه‌شده است، بیمه می‌کنند. در زمینه بیمهنامههای فرست لاس به ۳ نکته باید توجه کرد:
- حداکثر تعهد بیمه‌گر در هر حادثه، مبلغ بیمه‌شده (ارزش فرست لاس) است و به هیچ وجه از آن تجاوز نمی‌کند.
- حق‌بیمه بر اساس سرمایه کل تعیین می‌شود، بنابراین بیمه‌گذار موظف است که ارزش کل موردبیمه را در حد امکان برای محاسبه حق‌بیمه اعلام کند.
- بیمه‌گر در نرخ حق‌بیمه بر اساس شرایط فرست لاس تخفیف ویژه اعمال می‌کند.
بیمه‌نامه آتش سوزی چه خسارت‌هایی را تامین می‌کند؟
- خسارت مستقیم ناشی از آتش، صاعقه و انفجار.
- خسارت و هزینه ناشی از اقدامات لازم که به منظور جلوگیری از توسعه خسارت صورت می‌گیرد.
- خسارت و هزینه ناشی از نقل مکان ضروری موردبیمه به منظور نجات آن از خطرات بیمه‌شده.