هشت آیین عزاداری مردم کهگیلویه و بویراحمد به دلیل سبک خاص در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
علی اکبر پاک افزود: آیین‌های استقبال از ماه محرم در روستای امامزاده علی (ع) در چرام، دمام زنی در گچساران، مویه خوانی زنان سوق، ترقو خوانی و تعزیه خوانی در لنده، آیین شام غریبان در سوق و مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد و سینه زنی حسینیه بهبهانی‌های گچساران در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
وی ادامه داد: برخی از آیین‌های عاشورایی به ثبت ملی رسیده کهگیلویه و بویراحمد مربوط به مناطق روستایی و عشایر و برخی از آنان در مناطق شهری رواج یافته است.
پاک با اشاره به اینکه همه آیین‌های ثبت شده در فهرست آثار ملی استان زنده و هرساله با مشارکت میراث فرهنگی و تشکل‌های مردمی با شکوه خاصی برگزار می‌شود تاکید کرد: این آیین‌ها با هدف احیا و پیشگیری از فراموشی ثبت ملی شده است.
نگاهی به چند آیین ثبت شده ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد
دمام زنی
آیین دمام زنی یکی از آیین‌های عاشورایی است که در شهرستان نفت خیز گچساران رواج یافته و در دیگر نقاط استان هم انجام می‌شود.
این آیین تداعی کننده صحنه کارزار سیدالشهدا (ع) و یارانش در عاشورای سال ۶۱ است که فضای سرشار از حزن و اندوه را در هیات‌های عزاداری ایجاد می‌کند.
در این شیوه از عزاداری دمام زنی چند نفر با دست بر نوعی طبل می‌کوبند و تعدادی با نواختن سنج و شیپور، دمام زنان را همراهی می‌کنند، برخی هیات‌ها تنها دمام زنی می‌کنند و برخی در ابتدای سوگواری دقایقی به دمام زنی می‌پردازند.
این آیین در گذشته‌های دور برای خبردار کردن عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) به شروع آیین‌های محرم دمام زنی می‌کردند.
شروه خوانی
شروه خوانی (نوای جان سوز) زنان ایلی در منطقه زیلایی کهگیلویه وبویراحمد در رثای مظلومیت امام حسین (ع) و یاران با وفای آن حضرت یکی از آیین‌های سنتی برجای مانده از گذشته‌های دور در این دیار است.
شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و بیان کار‌های نیک و سلحشوری شخص متوفی در صحنه کارزار و رزم بوده که بیشتر در مناطق روستایی و عشایری کهگیلویه وبویراحمد به ویژه در منطقه زیلایی بویراحمد مرسوم است.
این نوع موسیقی آوازی، فارغ از همه موسیقی‌های مدرن امروزی، با لحن و آهنگی اندوهبار و سوز درونی ازسوی زنان و دختران شروه خوان این دیار در غم از دست دادن عزیزترین افراد ایل اجرا می‌شود.
شماری از زنان و دختران ایلی و عشایری این خطه نیز با بستن کمربند‌ها و شال بند‌های سیاه اطراف زن نوحه خوان حلقه می‌زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا به سوگواری می‌پردازند.
تعزیه خوانی سوق
در آیین تعزیه شهر سوق شهادت علی اصغر (ع) طفل ۶ ماه دشت نینوا و عبدالله پسر امام حسن (ع) در مدت یک ۹۰ دقیقه با حضور پیشکسوتان تعزیه خوانی اجرا می‌شود که حزن و اندوه سوگواران اباعبدالله حسین (ع) و یاران با وفایش همزمان با ماه محرم در این آیین به اوج خود می‌رسد.
در مجالس تعزیه اخلاص سوگواران سید الشهدا (ع) و یارانش به عینه قابل مشاهده است و صدای شیون و ناله زنان و دختران با موسیقی و رفتار بازیگران همراهی می‌کند.
گهواره حضرت علی اصغر (ع)
گهواره حضرت علی اصغر (ع) (به گویش محلی تهته) از دیگر آیین‌های سنتی محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که در این محافل زنان در رثای طفل ۶ ماهه شهید دشت کربلا سوگواری می‌کنند.
در این آیین زنان به‌صورت دایره‌ای دور گهواره می‌نشینند و برای حضرت علی‌اصغر (ع) و شهیدان کم سن و سال عاشورا نوحه (شروه) به گویش لری خوانده و سوگواری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه بر گهواره از طلب حاجت می‌کنند.
بانوان در روز عاشورا به شکل کاروانی یا تکی گهواره حضرت علی اصغر (ع) را بر روی سر خود می‌گذارند و آن را با کاروان دلسوختگان حسینی تا گلزار شهدای مناطق مختلف استان حمل می‌کنند.
سینه زنی و زنجیرزنی
پرشورترین آیین‌های عزاداری حسینی کهگیلویه و بویراحمد در هیات‌های سینه زنی سنتی جلوه گری می‌کند جایی که مردان به شکل دایره‌ای سینه می‌زنند.