عناب یکی از گیاهانی است که در نیمه شمالی ایران به‌طور طبیعی رشد می‌کند و به‌دلیل استفاده از میوه‌های آن، در نقاط مختلف نیز کشت می‌شود.
عناب درختچه‌ای با برگ‌های سبز براق و فاقد کرک یا با کرک‌های بسیار پراکنده است.
بهترین نوع عناب
بهترین نوع عناب، میوه رسیده و سرخ‌شده آن است که شیرین باشد.
تاریخچه کشت عناب
عناب از آسیای شرقی، جنوبی و خاورمیانه به‌سمت غرب گسترش پیدا کرده است. این گیاه از ۴۰۰۰ سال پیش در چین کشت می‌شده و ازاین‌رو به خرمای چینی نیز معروف است. تاکنون بیش از ۷۰۰ گونه عناب در چین شناخته شده است.
ترکیبات عناب
میوه عناب بر حسب وزن خشک دارای پروتئین، چربی، کربوهیدرات و فیبر است و علاوه بر این دارای ویتامین‌های B۲، A و C و نیز مقادیر قابل‌توجهی کلسیم و آهن است.
خواص عناب
از منظر طب سنتی و مدرن، عناب خواص فراوانی دارد؛ در متون طب شرقی به‌ویژه طب چینی و کره‌ای، میوه، دانه و پوست عناب در درمان بی‌خوابی، کاهش اشتها و سوءهاضمه و آرتریت مصرف می‌شده است.
خواص عناب برای دیابتی‌ها
میوه عناب می‌تواند به‌عنوان یک غذای سالم مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا همه محتویات فیبر‌های غذایی و فروکتوز موجود در آن می‌تواند با آهسته کردن هضم غذا به کنترل قند خون کمک کند. نتایج یک مطالعه نشان داد که میوه عناب دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی است و در پیشگیری از التهاب ناشی از دیابت و درمان دیابت سودمند است؛ به این منظور می‌توان از پودر میوه عناب برای بیماران دیابتی استفاده کرد.
خاصیت عناب برای لاغری
فیبر موجود در عناب می‌تواند باعث اثر سیرکنندگی شود و به کنترل مصرف کالری کمک کند و ازاین‌رو می‌تواند باعث کمک به لاغری شود.
خواص عناب برای تقویت سیستم ایمنی بدن
عناب غنی از ویتامین C است. تحقیقات نشان داده است که قسمت گوشتی میوه عناب حاوی بیشترین میزان ویتامین C است و همین امر به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
عناب برای رفع یبوست
عناب خاصیت مسهل و ملین دارد و مصرف آن عارضه‌ای برای دستگاه گوارشی ایجاد نمی‌کند و از این جهت برای درمان یبوست مفید است. جوشانده عناب در آب یا شیر خاصیت ملین دارد و انتقال مواد در دستگاه گوارش را تسهیل می‌کند.
عناب برای بهبود درد مفاصل
عناب منبع بسیار خوبی از منیزیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و روی نیز به‌حساب می‌آید و در بهبود درد مفاصل مؤثر است.
برای تقویت مو عناب بخورید
عناب حاوی منیزیم و روی است و مصرف روزانه چند عدد از عناب یا جوشانده آن، می‌تواند در رشد و تقدیت مو مفید باشد.
عناب برای سرماخوردگی
میوه عناب از جمله مواد لعاب‌دار است و به این دلیل در طب گیاهی قدیم و جدید ایران به‌عنوان نرم‌کننده سینه و درمان سرماخوردگی کاربرد دارد.
غلظت خون را با عناب درمان کنید
عناب برای تصفیه خون نیز استفاده می‌شود و غلظت خون را بهبود می‌بخشد؛ این میوه برای بیماری‌های قلبی نیز مفید است و به همین دلیل مصرف روزانه آن توصیه می‌شود.
فواید اجزای گیاه عناب برای بیماری‌ها
فواید عناب تنها به میوه و برگ آن محدود نمی‌شود و از ریشه درخت عناب به‌صورت جوشانده برای کاهش تب استفاده می‌شود.
خواص عناب برای کلیه
از برگ‌های میوه عناب برای درمان ناراحتی‌های دستگاه ادراری ـ تناسلی از جمله حالت قطره قطره ادرار کردن استفاده می‌شود.
خواص ریشه درخت عناب برای درمان زخم
ریشه درخت عناب را در مرحله‌ای از رشد که قطر آن به‌اندازه انگشت باشد جدا و به قطعات پنج‌سانتی‌متری تقسیم می‌کنند و پس از خشک شدن در سایه، آن را به‌شکل پودر در می‌آورند و برای درمان زخم‌ها و جراحت‌ها از آن استفاده می‌کنند.
درمان اسهال با عناب
پوست درخت عناب نیز در طب گیاهی برای درمان و قطع اسهال کاربرد دارد، بدین منظور پوست درخت را قبل از چوب‌پنبه‌ای شدن از شاخه‌های جوان‌تر جدا می‌کنند و به‌صورت جوشانده ملایم مورد استفاده قرار می‌دهند.
از پودر ریشه عناب در ایران و چین برای رفع عوارض ناشی از گزش حشرات استفاده می‌شود.
پودر هسته میوه عناب به‌عنوان خواب‌آور نیز استفاده می‌شود.
عناب برای رفع احساس ضعف
مصرف روزانه چند عدد عناب باعث از بین بردن احساس خستگی و ضعف عمومی بدن می‌شود؛ افرادی که بی‌حالی و ضعف زیادی دارند می‌توانند میوه یا شربت عناب را مصرف کنند.
اثرات ضدسرطانی عناب
عناب به‌دلیل دارا بودن فلاونوئید‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های فراوان، دارای اثرات ضدسرطانی است؛ اثرات عناب علاوه بر پیشگیری از سرطان رحم بر سلول‌های سرطانی ریه، کبد و سلول‌های لنفی نیز دیده شده است.
خواص عناب برای بیماری‌های زنان
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از مشکلات شایع در کشور است که عدم درمان آن می‌تواند منجر به ناباروری شود. کاهش سایز میوم و ضخامت آندومتر و بهبود تخمدان پلی‌کیستیک از نظر تعداد و قطر کیست‌ها از خواص دیگر عناب برای زنان است و از این جهت عناب به باروری کمک می‌کند.
رفع خارش بدن با عناب
عناب برای رفع خارش بدن مفید است، به این منظور حدود ۲۰۰ گرم برگ عناب را با مقداری شکر دم کنید و به‌مدت ۵ روز مصرف کنید.
درمان تب با عناب
عناب خاصیت تب‌بری دارد؛ برای اینکه تب را درمان کنید، ۱۰ عدد میوه خشک عناب را بکوبید و همراه با یک قاشق تخم گشنیز بجوشانید؛ سپس شعله را قطع و مخلوط را دم کنید، بعد از یک ساعت آن را صاف و با عسل شیرین کنید. مصرف این ترکیب می‌تواند خاصیت تب‌بری فوق‌العاده‌ای داشته باشد؛ درروایتی از پیامبر درباره عناب نیز آمده است که “عناب، تب را می‌برد. “
کاربرد عناب در صنایع غذایی و دارویی
به‌دلیل مواد قندی موجود در عناب از آن در پخت کمپوت و شیرینی استفاده می‌شود. در چین و آفریقا از آرد عناب و میوه تخمیرشده آن در پخت کیک و شیرینی استفاده می‌شود. استفاده دارویی از میوه، برگ و ریشه عناب علاوه بر ایران در کشور‌های دیگر جهان از جمله هند، چین، کره و یونان نیز مورد توجه بوده است و در موارد زیادی از آن بهره می‌گرفته‌اند.
عناب را چگونه مصرف کنیم؟
عناب به سه شکل جوشانده، خیسانده و شربت قابل مصرف است.
جوشانده عناب
جوشانده عناب به‌تن‌هایی یا مخلوط با گیاهان دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. می‌توانید جوشانده عناب و جو پوست‌کنده را استفاده کنید. برای تهیه این جوشانده ۱۴ عدد عناب به‌همراه ۲.۵ گرم جو پوست‌گرفته را با مقدار کافی آب بجوشانید تا آب باقی‌مانده به ۱۵۰۰ گرم برسد، مخلوط باقی‌مانده را صاف کنید و از آن در مواردی از جمله رفع تب استفاده کنید. میزان مصرف هر وعده یک فنجان است.
خیسانده عناب
برای تهیه خیسانده عناب از شب قبل، ۲۰ دانه عناب را در دو لیوان آب قرار دهید و صبح آن را مصرف کنید.
شربت عناب
برای تهیه شربت عناب ۸۰۰ گرم عناب خشک را در ۴ لیتر آب می‌جوشانند تا پخته شود، سپس عناب را له و مایع حاصل را صاف می‌کنند و سپس کمی شکر به آن اضافه می‌کنند. هنگام مصرف نیم استکان از این شربت را در یک لیوان آب سرد حل و مصرف کنید. این شربت تمام خواص دارویی میوه عناب را داراست!
عناب تازه بخوریم یا خشک؟
میوه عناب فواید زیادی دارد که این فواید با خشک شدن از بین نمی‌روند و می‌توان از میوه خشک‌شده و حتی برگ‌های آن نیز برای درمان بیماری‌های مختلف بهره برد؛ میوه عناب تازه ممکن است در صورت نگهداری نامناسب، چند روز پس از چیده شدن دچار آسیب و فساد شود و بنابراین برای نگهداری طولانی‌مدت عناب می‌توان از نوع خشک آن استفاده کرد.
خواص عناب در طب سنتی
عناب تازه از نظر ابوعلی سینا به‌لحاظ خشکی و رطوبت معتدل است و طبیعت آن را کمی سرد می‌داند.
از دید طب سنتی، عناب ملین احشاء است و موجب برانگیختن بلغم می‌شود؛ این گیاه صاف‌کننده خون است و مسکن التهاب و تشنگی است.
عناب خون را تصفیه می‌کند و مولد خون است و از جمله دارو‌های خون‌ساز به‌شمار می‌آید.
عناب، التهاب، تشنگی و درد کبد و کلیه و مثانه را تسکین می‌دهد؛ ضماد میوه یا هسته عناب التهاب و ورم چشم را بهبود می‌بخشد.
مخلوط عرق کاسنی و عناب خیس‌شده در آب با مقداری سکنجبین برای بهبود عملکرد صفرا و تعادل ترکیبات خون مفید است؛ به این منظور می‌توان ۵۰ عدد از میوه عناب را مصرف کرد.
عناب دارای مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است. وجود ویتامین C و A کنار سایر مواد آنتی‌اکسیدانی باعث تقویت سیستم ایمنی بدن و مانع از بروز بیماری می‌شود.
خواص عناب برای رفع سرفه
عناب برای سرفه مفید است؛ سینه را نرم می‌کند و برای درد سینه و رفع تنگی نفس نافع است. در نسخه‌های بوعلی مخلوط میوه عناب با خرما، مویز و انجیر به‌عنوان داروی سینه تجویز شده است که از این مخلوط به‌میزان ۵۰ گرم در یک لیتر آب به‌شکل شربت مصرف می‌شود.
از نظر طب قدیم میوه عناب خلط‌آور و اعتدال‌دهنده اخلاط غلیظ و مسهل اخلاط رقیق است؛ خشونت سینه، گرفتگی صدا و خشونت حلق را رفع می‌کند و سرفه و تنگی نفس و درد سینه را تسکین می‌دهد.
طبیبان طب سنتی عناب را برای درد کلیه و مثانه و امراض مقعد توصیه می‌کنند.
درمان مشکلات گوارشی با عناب
در منابع طب سنتی آمده است که مصرف عناب ساییده‌شده با دانه، برطرفکننده زخم‌های روده‌ای است.
مصرف خوراکی میوه عناب باعث تقویت بدن می‌شد و برای پیشگیری از اختلالات کبدی و زخم‌های گوارشی مؤثر است.
منابع طب سنتی خواصی همچون لینت مزاج، آرام‍بخش، ضدگرفتگی عروق و ضدآسم را برای عناب ذکر کرده‌اند.
مضرات مصرف بیش از حد عناب
از منظر طب سنتی، زیاده‌روی در مصرف عناب می‌تواند در برخی افراد باعث بروز نفخ شود؛ مصلح عناب، شکر و مویز است