اخباری که این روزها به گوش می‌رسند از ظهور یک پدیده جدید در بازار موبایل ایران حکایت دارند، پدیده‌ای به نام اجاره پاسپورت برای رجیستری گوشی مسافری، طرحی که هرچند برای جلوگیری از قاچاق تبدیل شده بود اما حالا به راهکاری قانونی برای ادامه فعالیت قاچاقچیان موبایل هوشمند تبدیل شده است. اما بیایید قبل از پرداختن به موضوع کمی عقب‌تر برویم. از زمان اجرای طرح رجیستری و ثبت گوشی در سامانه همتا، اگرچه مسئولان ذیربط اعلام کردند که امکان دور زدن این طرح وجود ندارد، اما این روزها شاهدیم که امکان دور زدن رجیستری فراهم شده و حتی به نظر می‌رسد این طرح باعث افزایش بیش از حد قیمت گوشی نیز شده باشد.
اگر این روزها سری به بازار موبایل بزنید، قیمت‌ها بر اساس رجیستری تعریف می‌شود و برچسب «با و بدون گارانتی» جای خود را به «با رجیستری و بی‌رجیستری» داده است. قطعا اجرای طرح رجیستری گوشی‌های موبایل، بهترین روش برای جلوگیری از ورود کالای قاچاق به کشور بود که از آذرماه سال ۹۶ کلید خورد و آخرین مرحله‌ی آن به اردیبهشت ماه سال گذشته رسید و روند آن به خوبی پیش می‌رفت که افزایش ناگهانی قیمت ارز، باعث ایجاد مشکلاتی بر سر راه واردات گوشی شد.
چند نرخی شدن قیمت ارز و تخصیص ارز دولتی برای واردات گوشی موجب شد تا عده‌ای سودجو گوشی را با قیمت دولتی وارد کشور کرده و با قیمت آزاد به بازار عرضه کنند و در اختیار مشتریان قرار دهند. به این ترتیب پارسال اوایل تیرماه به طور کلی جلوی واردات گوشی به کشور گرفته شد و همه گوشی‌هایی که در آن تاریخ وارد کمرگ شده بود، ثبت و ضبط شد.
به این ترتیب بود که بازار به یکباره خالی از جنس شد و قیمت گوشی به شدت بالا رفت. نبود جنس در بازار از یک سو و جلوگیری از واردات رسمی گوشی به بازار از سوی دیگر موجب شد تا دوباره پای قاچاق به بازار کشور باز شود، اما این بار نه به اسم «گوشی قاچاق» بلکه با برچسب «گوشی مسافری».
دولت بر علیه واردات چمدانی
از اوایل امسال تلاش شد تا از واردات چمدانی و گوشی‌های مسافری جلوگیری شود، بر این اساس با اتصال سامانه ناجا به گمرک، تنها کسانی که مسافر واقعی بودند، امکان واردات گوشی آن هم یک دستگاه در سال را داشتند.
بر این اساس اعلام شد که شرکت‌های واردکننده مجوز واردات گوشی را دریافت کرده‌اند و ثبت سفارش گوشی‌های موبایل به شکل رسمی انجام می‌شود. به این ترتیب مهلتی به بازاریان داده شد تا همه‌ی گوشی‌هایی که در انبار داشتند را رجیستر و ثبت کرده و از اوایل خرداد قرار شد تا گوشی‌ها فقط از طریق شرکت‌های رسمی واردکننده در بازار توزیع شود.
اگرچه همین موضوع هم موجبات افزایش قیمت گوشی را دوباره در پی داشت اما هم فروشنده و هم واردکننده به شکل رسمی فعالیت خود را از سر گرفتند.اما این روزها خرید پاسپورت به عنوان روشی تازه برای دور زدن رجیستری گوشی‌های موبایل باب شده است. بر اساس گزارش فعالان بازار، واردات گوشی ظاهرا به کندی و بسیار کم صورت می‌گیرد و به این شکل نیاز بازار با واردات رسمی تامین نمی‌شود. فروشندگان مدعی هستند که کمتر از نصف تعداد گوشی‌های درخواستی‌شان را می‌توانند از شرکت‌های واردکننده خریداری کنند بر این اساس به روش‌های دیگری روی آورده‌اند.
خرید و فروش پاسپورت چگونه صورت می‌گیرد؟
از آنجا که بخش بزرگی از نیاز بازار تا یکی دو ماه پیش از طریق گوشی‌های مسافری تامین می‌شد، بسته شدن سامانه ثبت گوشی‌های مسافری موجب شد تا هر مسافر فقط یک دستگاه گوشی آن هم در یک سال بتواند وارد کشور کند. به این ترتیب این روزها خرید پاسپورت با قیمت‌های نجومی به عنوان روشی تازه برای ثبت گوشی‌های مسافری باب شده است. یکی از روش‌های خرید و فروش پاسپورت از طریق آژانس‌های مسافرتی انجام می‌شود. بر این اساس مشخصات پاسپورت افرادی که برای اخذ روادید به آژانس‌ها مراجعه کرده‌اند با قیمتی حدود ۱۰۰ هزار تومان در اختیار فروشندگان قرار می‌گیرد، از سوی دیگر برای ثبت مشخصات هر پاسپورت به یک سیم‌کارت نیاز است؛
در این میان خرید سیم‌کارت هم که محدودیتی برای افراد ندارد، این روزها به قیمت بسیار بالایی فروخته می‌شود که میانگین قیمتی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان دارد. تا اینجا فروشنده حدود ۴۰۰ هزار تومان برای خرید مشخصات پاسپورت و سیم‌کارت هزینه کرده است و با اضافه کردن حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان یک گوشی را به عنوان «رجیستر شده» در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. به این ترتیب قیمت گوشی‌های رجیستر شده در بازار امروز ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.
در این میان شغل‌هایی مثل خرید و فروش پاسپورت هم شکل گرفته و حتی گروه‌های تلگرامی برای خرید و فروش پاسپورت راه‌اندازی شده است. بر اساس گزارش بازاریان، اگر فروشنده ارتباطی با آژانس‌های مسافرتی نداشته باشد، مجبور است از دلالان پاسپورت اقدام به خرید پاس برای رجیستر گوشی‌ها کند که گاهی قیمت هر پاسپورت تا ۷۰۰ هزار تومان هم می‌رسد و بنابراین مشتری باید هزینه‌ی بیشتری برای خرید گوشی بپردازد. در این میان حتی وزیر ارتباطات هم به این موضوع اشاره و اعلام کرده است که قاچاقچیان برای دور زدن طرح رجیستری به سراغ کاروان‌های کربلا می‌روند و با اجاره پاسپورت زائران، گوشی‌ها را رجیستر می‌کنند.
جالب است بدانید که این روزها حتی «کد فراگیر» هم خرید و فروش می‌شود که مربوط به اتباغ خارجی است و معمولا بدون آگاهی دارنده پاسپورت، از این کد برای رجیستری گوشی‌های مسافری استفاده می‌شود و قیمت آن کمتر از پاسپورت است، زیرا رجیستری و ثبت یک گوشاجاره گذرنامه برای رجیستر تلفن همراه به ۵ میلیون تومان رسید – فروشگاه اینترنتی چی میخواین
با بالا رفتن قیمت گوشی‌های موبایل، خرید امتیاز گذرنامه (پاسپورت) برای رجیستر تلفن همراه به سقف پنج میلیون تومان هم رسید. قبل از شیوع کرونا با سفر از مرزهای زمینی، تعداد زیادی از افراد، امتیاز پاسپورت مسافران را خریداری می‌کردند و گوشی‌هایی درانبارمانده و گاه، غیرقانونی را با اطلاعات هویتی مسافران و به کمک افرادی که پاسپورت داشتند، رجیستر می‌کردند. به گزارش ایرنا، درحال‌حاضر با کاهش مسافرت‌ها به دلیل شیوع کرونا و بسته شدن مرزها، حق معافیت پاسپورت‌ها برای رجیستری بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته تا آنجا که عده‌ای حاضر هستند برای گرفتن حق امتیاز پاسپورت مسافران، تا سقف پنج میلیون تومان نیز پرداخت کنند.
در همین راستا در ماه‌های اخیر، خرید امتیاز گذرنامه (پاسپورت) برای رجیستر تلفن همراه رونق زیادی پیدا کرده و به یک تجارت غیرقانونی توسط قاچاقچیان تبدیل شده است. درحال‌حاضر با نزدیک شدن به اول مهرماه و با آغاز ممنوعیت ثبت تلفن‌همراه به‌صورت غیرحضوری، بازار این سوءاستفاده متزلزل شده است.
بر اساس برآوردها، در دو سال اخیر صدها هزار دستگاه تلفن همراه قاچاق که عمدتا موبایل‌هایی با ارزش بیشتر از ۳۰۰ یورو بوده‌اند، با سوءاستفاده از رویه‌ی مسافری وارد کشور شده‌اند. به گزارش سامانه‌ی همتا، تنها سال پیش، بیش از ۱۱۵هزار به‌صورت قاچاق وارد کشور شد و خروج صدها میلیون دلار ارز بر بدنه اقتصادی کشور ضربه شدیدی وارد کرد. به‌دنبال این موضوع بسیاری از خریداران این دستگاه‌ها نیز با مشکلات متعددی از جمله عدم پشتیبانی مواجه شدند.
اجاره گذرنامه برای رجیستر تلفن همراه به ۵ میلیون تومان رسید در سایت چی میخواین سامانه‌ی آنلاین رجیستر تلفن همراه، اواخر سال ۹۶، به‌منظور جلوگیری از واردات غیرقانونی گوشی تلفن همراه راه‌اندازی شد. بااین‌حال، این طرح آنچنان که لازم است، نتوانست از قاچاق گوشی جلوگیری کند و قاچاقچیان با بهره‌گیری از خلأهای قانونی توانستند به‌صورت غیرقانونی گوشی وارد کشور کنند.
پاسپور‌ت‌های مسافران از زمان آغاز طرح رجیستر تلفن همراه و درنظرگرفتن شرایط ویژه برای رجیستر تلفن‌های همراه مسافری، اهمیت ویژه‌ای برای واردکنندگان غیرقانونی پیدا کردند. تا شهریور سال گذشته، پاسپورت های مسافران برای ثبت گوشی تلفن همراه‌با قیمت ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان خریداری می‌شد اما اکنون و با بالارفتن قیمت گوشی‌های تلفن همراه، برخی از فروشندگان برای رجیستر تلفن همراه حاضرند ۵ میلیون تومان برای هر پاسپورت پرداخت کنند.
سوالی که در این مورد مطرح می‌شود، این است که چرا مشکلات موجود در رویه‌ی مسافری گوشی در سامانه‌ی همتا حل نمی‌شود تا واردات از این طریق دیگر مصداق قاچاق نباشد. یوسفیان، رئیس انجمن واردکنندگان موبایل در این باره گفته بود که از روش کد اتباع برای ورود گوشی‌های قاچاق به کشور استفاده می‌شود و این موضوع مشکل گمرک است؛ درواقع ثبت گمرکی کالای تلفن همراه شامل دوره‌ای سه‌ماهه با عنوان «دوره خاکستری» است که مسافر طی آن می‌تواند به‌جای رجیستر گوشی خود در بدو ورود به کشور، این کار را به چند هفته بعد موکول کرده و غیرحضوری انجام دهد.
قاچاقچی با سوءاستفاده از این روال، اطلاعات مسافرین را می‌خرد و خرید و فروش سیم‌کارت با نام اطلاعات پاسپورتی را انجام داده و در سامانه‌ی گمرک ثبت می‌کند. اجباری‌شدن ثبت حضوری تلفن همراه مسافری در همین راستا از ابتدای مهرماه آغاز می‌شود. بنابر تصمیم گمرک، مسافران تاکنون می‌توانستند حداکثر تا ۷ روز پس از ورود به کشور، با مراجعه به سامانه اظهارنامه‌ی گمرگی تلفن همراه و بدون مراجعه‌ی حضوری، گوشی خود را ثبت کنند؛ بااین‌حال از این پس گمرک ایران ثبت غیرحضوری تلفن همراه مسافری را ممنوع اعلام کرده است.
تفاوت قیمت تلفن‌همراه رجیستر شده و نشده درحال‌حاضر در بازار تقریبا هشت میلیون تومان است و فردی که با اطلاعات هویتی مسافران اقدام به رجیستر کردن گوشی می‌کند حتی با پرداخت ۵ میلیون تومان هم مبلغ قابل توجهی به دست می‌آورد. در این میان عده‌ای نیز با قیمت پایین‌تر اقدام به خرید حق امتیاز پاسپورت می‌کنند و سود حاصل از این اقدام بسیار بیشتر از تفاوت رجیستری با پاسپورت مسافری است.
رجیستری غیرقانونی به تجارتی پرسود تبدیل شده و افراد سودجو در شبکه‌های اجتماعی، با پیام‌هایی وسوسه‌انگیز به‌دنبال خرید امتیاز پاسپورت هستند. کانال‌های مجازی خرید و فروش حق امتیاز پاسپورت دومینیکا جهت ترغیب بیشتر افراد اعلام می‌کنند که اگر کسی را برای فروش امتیاز پاسپورت خود به آن‌ها معرفی کنند، به افراد معرف نیز ۲۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود. بااین‌حال، با آغاز مهرماه و ممنوعیت ثبت غیرحضوری تلفن همراه مسافری، راه این دسته افراد برای سوءاستفاده از رویه‌ی اخیر بسته می‌شود.
درحال‌حاضر شکایات زیادی از مسافرانی وجود دارد که بدون اطلاع و تنها با سوءاستفاده از اطلاعات هویتی آن‌ها، تلفن‌همراه به‌نام‌شان رجیستر شده و از چگونگی انجام این روند بی‌اطلاع هستند. از دلایل سوءاستفاده از گذرنامه برای واردات تلفن همراه، وجود خلاء قانونی بوده است. طبق قانون، مسافران می‌توانستند تا سقف مشخصی اقدام به واردکردن کالای همراه خود کنند؛ همین موضوع باعث سوءاستفاده‌ی قاچاقچیان شد. بعد از رجیستری و ثبت گوشی با یک شماره سیم‌کارت جدید، فروشندگان گوشی را فورا به نام خریدار انتقال مالکیت می‌دهند، بر این اساس مشکلی برای گوشی پیش نمی‌آید.