بوی بهارنارنج که توی هوا می پیچد ناخودآگاه یاد شیراز می افتم. انگار این شهر با عطر شکوفه ها و زمزمه شعر گره خورده. شاید شما هم مثل من بارها وسوسه شده اید چمدانتان را ببندید و راهی دیاری شوید که حافظ و سعدی در کوچه پس کوچه هایش قدم زده اند. شیراز فقط یک شهر نیست یک حال و هواست؛ ترکیبی از تاریخ باشکوه فرهنگ غنی طبیعت دل انگیز و مردمی که به خونگرمی و خوش صحبتی شهره اند. سفری که می خواهم برایتان تعریف کنم فقط راهنمایی برای گشت وگذار نیست دعوتی است به تجربه ی حسی ناب به قدم زدن در رؤیایی که به حقیقت پیوسته. آماده اید با من همسفر شوید؟
اولین دیدار؛ سلام بر شهر راز!
یادم می آید اولین بار که پایم به شیراز رسید حسی شبیه بازگشت به خانه داشتم. هوای شهر حتی در شلوغی فرودگاه یا ترمینال یک آرامش خاصی دارد. انگار ریتم زندگی اینجا کندتر و دلنشین تر است. مردم با لبخند به استقبالت می آیند و لهجه شیرین شان مثل قند در دل آب می شود. فرقی نمی کند با هواپیما آمده باشید که سریع ترین راه است یا با قطار که فرصت تماشای مسیر را به شما می دهد یا حتی با اتوبوس یا ماشین شخصی که شاید کمی طولانی تر باشد اما انعطاف بیشتری دارد؛ مهم این است که به محض ورود جادوی شیراز شما را در بر می گیرد. برای گشت وگذار در شهر هم خیالتان راحت باشد؛ تاکسی های شهری و اینترنتی اتوبوس های خطی و حتی مترو (که فعلاً خط یک آن فعال است) به شما کمک می کنند تا به راحتی به نقاط مختلف شهر سر بزنید.
زمزمه های تاریخ : تخت جمشید و پاسارگاد شکوه ایران باستان
مگر می شود تا شیراز رفت و سری به تخت جمشید و پاسارگاد نزد؟ این دو نگین درخشان تاریخ ایران فاصله ی چندانی با شهر ندارند (تخت جمشید حدود ۶۰ کیلومتر و پاسارگاد حدود ۱۳۵ کیلومتر) و تجربه ی حضور در آن ها وصف ناپذیر است. برای رفتن به این مجموعه های باشکوه می توانید از تاکسی استفاده کنید یا اگر با ماشین شخصی هستید مسیر جاده شیراز-اصفهان را پیش بگیرید. همچنین از پایانه کاراندیش شیراز تاکسی ها و مینی بوس هایی به سمت مرودشت و سپس تخت جمشید وجود دارد.
وقتی در برابر دروازه ملل تخت جمشید می ایستید و عظمت ستون ها و سنگ نگاره ها را می بینید حس غرور و شگفتی تمام وجودتان را فرا می گیرد. قدم زدن در کاخ آپادانا تماشای نقوش سربازان هدیه آورنده و تصور شکوه و جلال آن دوران تجربه ای است که مو بر تن آدم سیخ می کند. انگار صدای تاریخ از لابه لای سنگ ها به گوش می رسد. بهترین زمان برای بازدید صبح زود یا نزدیک غروب است که هم هوا خنک تر است و هم نور ملایم آفتاب زیبایی بناها را دوچندان می کند.
کمی آن طرف تر پاسارگاد با آرامگاه ساده و باشکوه کوروش کبیر منتظر شماست. ایستادن در برابر مقبره ی بنیان گذار شاهنشاهی هخامنشی حسی از احترام و آرامش عمیق به همراه دارد. محوطه پاسارگاد که خود یک باغ ایرانی باستانی ثبت شده در یونسکو است با کاخ ها و بناهای پراکنده اش شما را به سفری در دل تاریخ می برد. فراموش نکنید که بازدید از نقش رستم و نقش رجب در نزدیکی تخت جمشید را هم در برنامه تان بگذارید؛ آرامگاه های صخره ای شاهان هخامنشی و نقش برجسته های ساسانی حیرت انگیزند.
شهر شاعران؛ در هوای حافظ و سعدی نفس بکشید
شیراز پایتخت شعر و ادب ایران است و این را در هوای شهر در زمزمه ی مردمانش و بیش از همه در حافظیه و سعدیه می توان حس کرد.
بازدید از حافظیه آرامگاه لسان الغیب تجربه ای عرفانی و دلنشین است. فضای باغ معماری زیبا و آرامگاه هشت ضلعی با گنبد فیروزه ای اش چنان آرامشی دارد که دلتان می خواهد ساعت ها بنشینید تفألی به دیوان حافظ بزنید و در حال وهوای اشعارش غرق شوید. عصرها و شب ها حافظیه حال وهوای دیگری دارد؛ نورپردازی زیبا و حضور مردمی که با عشق و احترام کنار آرامگاه جمع می شوند فضایی روحانی و دوست داشتنی ایجاد می کند. چایخانه ی سنتی مجموعه هم جای خوبی برای نشستن و لذت بردن از فضا است.
سعدیه آرامگاه شیخ اجل سعدی شیرازی نیز با باغی زیبا و حوض ماهی معروفش پذیرای شماست. معماری آرامگاه که تلفیقی از معماری قدیم و جدید است در کنار کاشی کاری های لاجوردی و حوض آبی رنگش چشم نواز و آرامش بخش است. قدم زدن در باغ سعدیه و خواندن ابیاتی از بوستان و گلستان بر مزارش روح را صیقل می دهد. اینجا هم مثل حافظیه فضایی فرهنگی و پر از حس خوب دارد.
سمفونی رنگ و نور؛ باغ ها و مساجد خیال انگیز
شیراز به شهر باغ های ایرانی معروف است و بی دلیل هم نیست. باغ هایی که هر کدام دنیایی از زیبایی و آرامش را در خود جای داده اند.
باغ ارم با سروهای بلندقامتش (به خصوص سرو ناز معروفش) و عمارت زیبای قاجاری در میانش یکی از زیباترین باغ های شیراز و ثبت جهانی یونسکو است. قدم زدن در میان درختان سرسبز تماشای گل های رنگارنگ (این باغ یک باغ گیاه شناسی هم هست) و انعکاس عمارت در حوض مقابلش لذتی وصف ناپذیر دارد. معماری و کاشی کاری های عمارت هم بسیار دیدنی است.
باغ نارنجستان قوام و خانه زینت الملک که در نزدیکی هم قرار دارند دو یادگار زیبای دوران قاجار هستند. نارنجستان با درختان نارنج فراوان عمارت باشکوه با آینه کاری ها و نقاشی های خیره کننده و حوض زیبایش شما را مدهوش می کند. خانه زینت الملک هم که زمانی اندرونی قوام بوده با زیرزمین دیدنی و موزه مشاهیر فارس ارزش بازدید دارد.
باغ عفیف آباد (گلشن) با عمارت زیبایش و موزه نظامی که در آن قرار دارد یکی دیگر از باغ های دیدنی شیراز است. معماری قاجاری و پهلوی در این باغ به خوبی دیده می شود و فضای سرسبزش برای قدم زدن عالی است.
اما شیراز فقط باغ نیست؛ مساجد تاریخی اش هم شهرتی جهانی دارند. مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی شاهکار معماری قاجاری است که بازی نور و رنگ در آن هوش از سرتان می برد. بهترین زمان بازدید صبح زود (حدود ساعت ۸ تا ۱۰) است که نور خورشید از شیشه های رنگی پنجره های شبستان غربی عبور کرده و رقص رنگ ها را روی فرش ها و ستون ها به نمایش می گذارد. کاشی کاری های صورتی رنگ آن هم که وجه تسمیه مسجد است بی نهایت زیبا و چشم نواز هستند. حتماً دوربین تان را آماده کنید چون اینجا بهشت عکاسان است!
مجموعه وکیل که یادگار کریم خان زند است شامل مسجد وکیل حمام وکیل و بازار وکیل می شود و قلب تپنده ی بافت تاریخی شیراز است. مسجد وکیل با شبستان ستون دار بی نظیرش (۴۸ ستون سنگی مارپیچ) و کاشی کاری های هفت رنگ زیبا یکی از شاهکارهای معماری زندیه است. حمام وکیل هم با معماری اصیل و نقوش آهک بُری شده اش شما را به گذشته می برد و تصویری از حمام های سنتی ایرانی را پیش رویتان می گذارد.
نبض تپنده شهر؛ بازار وکیل و کوچه پس کوچه ها
گشت وگذار در بازار وکیل یکی از لذت بخش ترین تجربه های سفر به شیراز است. این بازار سرپوشیده با معماری زیبا طاق های بلند و حجره های تو در تو فقط یک مرکز خرید نیست بلکه سفری است به دل تاریخ و فرهنگ. قدم زدن در راسته های مختلف بازار از راسته بزازان و قالی فروشان گرفته تا مسگرها و عطاران با آن عطر ادویه ها و صدای چکش کاری ها حسی نوستالژیک و دوست داشتنی دارد.
در بازار وکیل می توانید بهترین سوغاتی های شیراز را پیدا کنید؛ از فرش ها و گلیم های دستباف رنگارنگ پارچه های زیبا ظروف مسی و خاتم کاری شده گرفته تا انواع عرقیات گیاهی معروف شیراز (مثل عرق بهارنارنج و بیدمشک) مسقطی لاری نان یوخه (کاک) بادام سوخته و ادویه جات معطر. حتی اگر قصد خرید هم نداشته باشید تماشای شور و حال زندگی در بازار و گپ زدن با فروشنده های خوش برخورد خالی از لطف نیست. سراهای قدیمی و زیبای داخل بازار مثل سرای مشیر (سرای گلشن) با حوض و درختان نارنجش مکان های دنجی برای نفسی تازه کردن هستند.
اطراف بازار وکیل هم پر از دیدنی است. ارگ کریم خان با دیوارهای بلند و برج هایش که روزگاری مقر حکومت زندیه بوده درست در نزدیکی بازار قرار دارد و حیاط باصفا و حمام دیدنی اش ارزش بازدید دارد.
طعم بهشت؛ ضیافتی از غذاهای شیرازی
سفر به شیراز بدون چشیدن طعم غذاهای محلی خوشمزه و منحصربه فردش کامل نمی شود. آشپزی شیرازی ترکیبی از عطر رنگ و مزه های اصیل ایرانی است.
معروف ترین غذای شیراز کلم پلو شیرازی است که با کلم قمری برنج سبزی های معطر (ریحان ترخون شوید) و کوفته قلقلی های ریز درست می شود و معمولاً با سالاد شیرازی سرو می شود. طعم و عطرش بی نظیر است و حتماً باید آن را امتحان کنید.
شکر پلو یکی دیگر از پلوهای مجلسی و شیرین شیراز است که با برنج شکر زعفران و خلال پوست نارنگی بادام و پسته تهیه می شود و معمولاً کنار خورش قیمه سرو می شود. طعمی خاص و متفاوت دارد که شاید به ذائقه همه خوش نیاید اما امتحان کردنش تجربه جالبی است.
دوپیازه آلو (که البته آلو به معنی سیب زمینی است!) یک غذای ساده و سریع اما بسیار خوشمزه است که با سیب زمینی پخته پیاز داغ فراوان و رب یا گوجه فرنگی درست می شود و معمولاً با نان خورده می شود.
آش سبزی معروف شیرازی آشی غلیظ و مقوی است که با حبوبات برنج گوشت و سبزی فراوان پخته می شود و معمولاً برای صبحانه خورده می شود به خصوص در صبح های جمعه.
قنبر پلو (یا غم بر پلو) هویج پلو لوبیا پلو شیرازی (متفاوت از لوبیا پلوی تهرانی) اشکنه شیرازی (آب پیازک) یخنی نخود (شبیه آبگوشت) و کوفته هلو و کوفته سبزی هم از دیگر غذاهای خوش طعم شیرازی هستند که ارزش امتحان کردن دارند.
و اما دسرهای شیرازی! مگر می شود از فالوده شیرازی گذشت؟ رشته های نازک نشاسته ای در شربت نیمه منجمد که با کمی آبلیمو یا شربت آلبالو سرو می شود بهترین دسر برای روزهای گرم است. بستنی فروشی های پشت ارگ کریم خان بهترین فالوده ها را دارند. مسقطی لاری هم که نوعی حلوای نشاسته ای شفاف و خوش عطر است یکی از دسرهای محبوب و سوغاتی های معروف شیراز است. نان یوخه یا کاک هم یک شیرینی نازک و ترد است که با چای بسیار می چسبد.
جادوی کاربردی؛ نکاتی برای سفری بهتر
- بهترین زمان سفر : بدون شک فصل بهار به خصوص اردیبهشت ماه بهترین زمان سفر به شیراز است. هوا معتدل و دلپذیر است باغ ها غرق در گل و شکوفه هستند و عطر بهارنارنج همه جا پیچیده. در این ماه جشنواره های مختلفی هم در شهر برگزار می شود. پاییز هم با هوای خنک و رنگ های زیبایش فصل خوبی برای سفر است و شهر معمولاً خلوت تر از بهار است. تابستان ها هوا گرم و خشک است و زمستان ها نسبتاً سرد اما سفر در این فصول هم مزایای خودش را دارد مثل خلوتی بیشتر و هزینه های کمتر سفر.
- اقامت : شیراز گزینه های اقامتی متنوعی دارد؛ از هتل های لوکس ۵ ستاره گرفته تا هتل های چند ستاره با قیمت مناسب تر هتل آپارتمان ها اقامتگاه های بوم گردی سنتی و زیبا و خانه های مسافر. انتخاب محل اقامت بستگی به بودجه و سلیقه شما دارد. اقامتگاه های بوم گردی در بافت تاریخی شهر تجربه ای خاص و دلنشین را ارائه می دهند.
- حمل ونقل : برای رفت وآمد در شهر علاوه بر تاکسی های اینترنتی و شهری می توانید از اتوبوس و مترو (خط ۱ فعال) استفاده کنید. برای استفاده از اتوبوس و مترو نیاز به تهیه کارت بلیط شهروندی دارید.
- بودجه : هزینه سفر به شیراز بستگی زیادی به سبک سفر شما زمان سفر نوع اقامت و وسیله نقلیه دارد. سفر در ایام پیک (مثل نوروز و اردیبهشت) گران تر است. سفر زمینی (اتوبوس یا قطار) معمولاً ارزان تر از سفر هوایی است. هزینه اقامت خورد و خوراک و ورودی جاذبه ها را هم در نظر بگیرید. به طور کلی شیراز شهری است که با بودجه های مختلف می توان به آن سفر کرد. (هزینه بلیط هواپیما از تهران می تواند بین ۵۰۰ هزار تا بیش از ۲ میلیون تومان باشد. هزینه بلیط قطار از تهران حدود ۶۰۰ هزار تومان و اتوبوس حدود ۴۰۰ تا ۵۵۰ هزار تومان است. هزینه اجاره سوئیت در شیراز هم از شبی حدود ۳۰۰-۴۰۰ هزار تومان برای اقامتگاه های اقتصادی شروع می شود که میتوانید را سایت های آنلاین مانند جاجیگا شب جاباما میهمان شو رزرو کنید.)
- فرهنگ و آداب : مردم شیراز بسیار مهمان نواز و خونگرم هستند. احترام به فرهنگ و آداب ورسوم محلی به خصوص در بازدید از اماکن مذهبی و تاریخی ضروری است.
وداع با قلبی آکنده از شیراز
ترک کردن شیراز همیشه سخت است. انگار تکه ای از قلبت را در کوچه پس کوچه هایش در عطر بهارنارنجش و در کنار مزار شاعرانش جا می گذاری. شیراز شهری است که باید با دل و جان تجربه اش کرد باید در آن گم شد و دوباره خود را پیدا کرد. خاطرات قدم زدن در حافظیه هنگام غروب تماشای رقص نور در مسجد نصیرالملک طعم فالوده خنک در یک روز گرم و لبخند مردمان مهربانش تا همیشه با شما خواهد ماند. این شهر فقط یک مقصد گردشگری نیست یک تجربه زندگی است؛ تجربه ای که شما را سرشار از حس خوب و آرامش می کند و وسوسه ی بازگشت را در دلتان زنده نگه می دارد.
پرسش و پاسخ های خودمانی
۱. چند روز برای سفر به شیراز کافی است؟
راستش را بخواهید شیراز آنقدر دیدنی دارد که هرچقدر بمانید باز هم کم است! اما به نظرم یک برنامه ۳ تا ۵ روزه می تواند خوب باشد تا بتوانید با آرامش از جاذبه های اصلی شهر و حداقل یکی دو مورد از دیدنی های اطراف مثل تخت جمشید دیدن کنید. اگر زمان بیشتری دارید می توانید بیشتر در شهر بگردید به باغ های بیشتری سر بزنید و حتی سفرهای یک روزه به اطراف مثل دریاچه مهارلو یا تنگه ها و آبشارهای اطراف داشته باشید.
۲. بهترین فصل برای سفر ارزان به شیراز کی هست؟
اگر دنبال سفر اقتصادی تر هستید فصل زمستان (به جز ایام تعطیلات خاص) و یا فصل تابستان (به خصوص اواسط تابستان که هوا گرم تر است) معمولاً فصل های کم گردشگرتری هستند و به همین دلیل هزینه های اقامت و گاهی حمل ونقل پایین تر می آید. البته باید گرمای تابستان یا سرمای زمستان را در نظر بگیرید. اوایل پاییز (مهر ماه) هم می تواند گزینه خوبی باشد؛ هوا هنوز دلپذیر است و از شلوغی بهار و تابستان کم شده است.
۳. برای خرید سوغاتی خوب و اصیل در شیراز کجا برویم؟
قطعاً بازار وکیل بهترین جا برای خرید سوغاتی های سنتی و اصیل شیراز است. آنجا می توانید همه چیز از خاتم کاری منبت کاری گلیم و قالیچه گرفته تا عرقیات مسقطی نان یوخه و ادویه جات پیدا کنید. سرای مشیر هم که در نزدیکی بازار وکیل است جای خوبی برای خرید صنایع دستی باکیفیت است. برای خرید خوراکی ها فروشگاه های معتبر در سطح شهر هم گزینه های خوبی هستند. یادتان باشد چانه زدن در بازار مرسوم است!