نمونه دادخواست تصرف عدوانی ملک ورثه ای
دادخواست تصرف عدوانی ملک ورثه ای، ابزاری قانونی برای بازگرداندن وضعیت به حالت پیشین در برابر تصرف غیرمجاز یکی از وراث یا شخص ثالث در ملکی است که به صورت مشاع به وارثین رسیده است. این دعوا به وراث امکان می دهد تا حقوق خود را در اموال موروثی که بدون رضایت یا به ناحق مورد تصرف قرار گرفته، احیا کنند.
املاک ورثه ای در نظام حقوقی ایران، به دلیل ماهیت مشاعی و تعدد ذی نفعان، غالباً با چالش ها و اختلافات پیچیده ای روبرو هستند. تصرف عدوانی یکی از رایج ترین این چالش هاست که می تواند توسط یکی از وراث یا حتی یک شخص ثالث نسبت به ملک موروثی صورت پذیرد. این وضعیت، نه تنها موجب تضییع حقوق سایر وراث می شود، بلکه می تواند به نزاع ها و درگیری های طولانی مدت خانوادگی و حقوقی دامن زند. آگاهی از ابعاد حقوقی، شرایط، و مراحل قانونی طرح دعوای تصرف عدوانی ملک ورثه ای برای حفظ حقوق وراث و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی ضروری است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، جنبه های مختلف تصرف عدوانی در املاک موروثی را از منظر حقوقی تشریح کرده و در نهایت یک نمونه دادخواست دقیق و قابل استفاده را ارائه می دهد تا وراث بتوانند با اطمینان و آگاهی کامل، مسیر قانونی احقاق حق خود را پیگیری نمایند.
ملک ورثه ای و ماهیت مالکیت مشاعی: پیش نیاز فهم تصرف عدوانی
ملک ورثه ای به هرگونه مال غیرمنقولی اطلاق می شود که پس از فوت شخص (مورث)، طبق قوانین ارث به ورثه او منتقل شده و هنوز میان آن ها تقسیم رسمی صورت نگرفته باشد. این املاک تا زمان تقسیم قطعی، به صورت مشاع در مالکیت تمامی وراث قرار دارند. مفهوم مالکیت مشاعی در این زمینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ به این معنا که هر جزء از ملک، به نسبت سهم الارث هر وارث، متعلق به تمام وراث است و هیچ یک از آن ها حق تصرف انحصاری و بدون اذن و رضایت سایر شرکا را در تمام یا بخشی از ملک ندارند.
ماهیت مالکیت مشاعی وراث
بر اساس قوانین مدنی، با فوت مورث، ترکه (اموال و دیون متوفی) بلافاصله به وراث منتقل می شود و مالکیت آن ها نسبت به ترکه به صورت مشاعی است. این بدان معناست که سهم هر وارث از ملک، نه یک بخش مشخص و مجزا، بلکه کسری از کل ملک است که در تمامی اجزاء آن ساری و جاری است. بنابراین، هیچ وراثی نمی تواند بدون موافقت سایر وراث، اقدام به تغییر، فروش، اجاره یا هرگونه تصرف انحصاری در ملک نماید. حتی اگر یکی از وراث در گذشته نیز در ملک سکونت داشته، پس از فوت مورث، ادامه این تصرف منوط به اذن و رضایت سایر شرکای مشاعی است.
نحوه اثبات وراثت و مالکیت مشاعی
برای طرح هرگونه دعوایی که مربوط به اموال ورثه ای است، ابتدا باید وراثت و مالکیت مشاعی وراث به صورت رسمی اثبات شود. مهم ترین سند در این خصوص، «گواهی حصر وراثت» است. این گواهی توسط شورای حل اختلاف صادر می شود و نام و سهم الارث تمامی وراث قانونی را مشخص می کند. علاوه بر گواهی حصر وراثت، وجود «سند مالکیت رسمی ملک» به نام متوفی نیز برای اثبات مالکیت، حیاتی است. در صورت فقدان سند رسمی، می توان با دلایلی همچون قولنامه، مبایعه نامه و شهادت شهود، مالکیت متوفی را اثبات کرد، هرچند که پیچیدگی های بیشتری خواهد داشت.
تصرف عدوانی ملک ورثه ای: ابعاد حقوقی و مصادیق عملی
تصرف عدوانی ملک ورثه ای، وضعیتی است که در آن یکی از وراث یا شخصی غیر از وراث، بدون داشتن مجوز قانونی یا اذن سایر وراث، اقدام به تصرف انحصاری در تمام یا بخشی از ملک موروثی می کند. این عمل، نقض حقوق مالکیت مشاعی وراث دیگر محسوب می شود و زمینه را برای طرح دعوای حقوقی فراهم می آورد.
تعریف تصرف عدوانی طبق قانون
ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تصرف عدوانی را اینگونه تعریف می کند: «دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.» در این تعریف، سه رکن اصلی شامل: ۱. سابقه تصرف خواهان، ۲. لحوق تصرف خوانده (تصرف فعلی خوانده)، و ۳. عدوانی بودن تصرف (بدون اذن و رضایت یا مجوز قانونی) برای طرح دعوا ضروری است. در مورد املاک ورثه ای، سابقه تصرف معمولاً به تصرف مورث و سپس وراث به صورت مشاع برمی گردد.
تفاوت تصرف عدوانی عادی با تصرف عدوانی توسط یکی از وراث
تفاوت اساسی در این است که وقتی تصرف عدوانی توسط شخص ثالثی صورت می گیرد که هیچ مالکیتی بر ملک ندارد، دعوا می تواند هم به صورت حقوقی و هم در شرایط خاص به صورت کیفری مطرح شود. اما زمانی که تصرف عدوانی توسط یکی از وراث اتفاق می افتد، به دلیل وجود مالکیت مشاعی (هرچند جزئی) برای وارث متصرف، معمولاً امکان طرح دعوای کیفری تصرف عدوانی وجود ندارد. این امر به دلیل فقدان عنصر معنوی یا سوءنیت مجرمانه در اغلب موارد است؛ چرا که وارث متصرف، خود را مالک بخشی از ملک می داند. در چنین حالتی، مسیر قانونی اصلی، دعوای حقوقی رفع تصرف عدوانی است.
در دعاوی تصرف عدوانی ملک ورثه ای توسط یکی از وراث، به دلیل ماهیت مالکیت مشاعی، تمرکز اصلی بر اعاده وضع به حالت سابق و امکان بهره برداری مشاعی برای تمامی وراث است، نه صرفاً مجازات کیفری.
مصادیق رایج تصرف عدوانی در املاک موروثی
مصادیق این نوع تصرف می تواند بسیار متنوع باشد. برخی از رایج ترین موارد عبارتند از:
- سکونت انحصاری: یکی از وراث، تمام یا بخشی از ملک موروثی (مانند یک واحد آپارتمان یا یک طبقه از خانه) را بدون اجازه سایر وراث به سکونت خود درآورده و مانع استفاده دیگران شود.
- اجاره دادن ملک یا دریافت اجاره بها: وارث متصرف، ملک را به شخص ثالثی اجاره داده و تمامی یا بخشی از اجاره بهای آن را بدون تقسیم با سایر وراث، برای خود برداشت کند.
- تغییر کاربری یا ساخت و ساز: بدون اذن و رضایت سایر وراث، اقدام به ساخت و ساز جدید، تخریب، یا تغییر کاربری در ملک مشاعی شود (مانند خانه سازی در حیاط مشاع).
- فروش یا انتقال سهم بدون اطلاع: یکی از وراث سهم مشاعی خود را بدون اطلاع یا اذن سایر وراث به شخص ثالثی واگذار کند (هرچند چنین انتقالی بدون رعایت تشریفات قانونی، ممکن است از اعتبار لازم برخوردار نباشد).
- ممانعت از ورود یا استفاده: وارث متصرف، با قفل کردن درب ها یا ایجاد موانع فیزیکی، از ورود یا استفاده سایر وراث از ملک ممانعت کند.
انواع دعاوی مرتبط با تصرف عدوانی ملک ورثه ای
برای مقابله با تصرف عدوانی ملک ورثه ای، نظام حقوقی ایران مسیرهای متعددی را پیش بینی کرده است که هر یک شرایط و اهداف خاص خود را دارند. شناخت این دعاوی، به وراث کمک می کند تا متناسب با وضعیت خود، بهترین راهکار قانونی را انتخاب کنند.
الف) دعوای تصرف عدوانی حقوقی (ویژه املاک ورثه ای)
این رایج ترین و مناسب ترین نوع دعوا برای املاک ورثه ای است، به ویژه زمانی که تصرف توسط یکی از وراث صورت گرفته باشد. در این دعوا، هدف اصلی بازگرداندن وضعیت به حالت سابق و امکان استفاده مشاعی برای تمامی وراث است.
- شرایط طرح دعوا:
- سابقه تصرف خواهان (حتی به صورت مشاع): لازم است خواهان اثبات کند که خود یا مورث او، پیش از تصرف خوانده، بر ملک مورد نظر تصرف داشته اند. در املاک ورثه ای، تصرف مورث و سپس وراث به صورت مشاع، کافی تلقی می شود.
- لحوق تصرف خوانده (تصرف عدوانی و غیرقانونی): باید ثابت شود که خوانده بدون اذن و رضایت خواهان یا مجوز قانونی، پس از تصرف سابق خواهان، ملک را تصرف کرده است.
- غیرمنقول بودن مال: موضوع دعوا باید یک مال غیرمنقول (مانند زمین، خانه، آپارتمان) باشد.
- مرجع صالح رسیدگی: دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک.
- خواسته اصلی: «رفع تصرف عدوانی» و «بازگشت وضع به حالت سابق». این حکم به معنای این است که خوانده باید تصرف انحصاری خود را از بین ببرد و اجازه استفاده مشاعی را به سایر وراث بدهد.
- نتایج احتمالی: صدور حکم به رفع تصرف، امکان مطالبه «اجرت المثل ایام تصرف» (که در ادامه توضیح داده می شود).
ب) دعوای تصرف عدوانی کیفری (در موارد استثنائی)
دعوای تصرف عدوانی کیفری (ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی) علاوه بر رفع تصرف، برای متصرف مجازات حبس یا جزای نقدی را نیز در پی دارد. اما این دعوا کمتر در مورد تصرف توسط یکی از وراث کاربرد دارد.
- شرایط: نیاز به اثبات «عنصر معنوی» (قصد مجرمانه) و اینکه متصرف هیچ حق مالکیتی بر ملک نداشته باشد.
- چرا برای وارث متصرف معمولاً طرح نمی شود؟ همانطور که پیش تر اشاره شد، وارث متصرف، خود مالک جزئی از ملک است (به صورت مشاع). این مالکیت، هرچند به او اجازه تصرف انحصاری نمی دهد، اما می تواند مانع از اثبات سوءنیت مجرمانه و در نتیجه طرح دعوای کیفری شود.
- موارد استثنا: این دعوا معمولاً برای تصرف توسط شخص ثالث (غیروارث) کاربرد دارد. همچنین، در صورتی که وارث متصرف علاوه بر تصرف، اقدام به اعمال مجرمانه دیگری مانند تخریب عمدی، جعل سند، یا کلاهبرداری آشکار در ارتباط با ملک کند، می توان از ابعاد کیفری موضوع پیگیری نمود، اما نه صرفاً به اتهام تصرف عدوانی.
ج) دعوای خلع ید
دعوای خلع ید با تصرف عدوانی تفاوت های ماهوی دارد.
- تفاوت با تصرف عدوانی:
- در دعوای خلع ید، خواهان باید مالکیت رسمی و قطعی خود را بر ملک اثبات کند (یعنی سند مالکیت داشته باشد)، در حالی که در تصرف عدوانی، صرفاً اثبات سابقه تصرف کافی است.
- خلع ید زمانی مطرح می شود که تصرف خوانده از ابتدا با اذن و اجازه خواهان شروع شده باشد و سپس با انقضای مدت یا فسخ قرارداد، ادامه تصرف او بدون مجوز شده باشد (مانند مستأجری که پس از پایان قرارداد، ملک را تخلیه نمی کند). در حالی که تصرف عدوانی، تصرفی است که از ابتدا بدون اذن و عدوانی بوده است.
- اهمیت در ملک ورثه ای: دعوای خلع ید می تواند در ملک ورثه ای مطرح شود، اما پس از تقسیم ترکه و افراز سهم هر وارث (که منجر به مالکیت مفروز می شود). همچنین، اگر ملک ورثه ای دارای سند رسمی باشد، وراث می توانند علیه شخص ثالثی که بدون هیچگونه حق و اجازه، ملک را تصرف کرده، دعوای خلع ید مطرح کنند.
د) دعوای مطالبه اجرت المثل ایام تصرف
این دعوا، مکمل دعوای رفع تصرف عدوانی است و هدف آن جبران خسارت وارده به وراث به دلیل عدم امکان بهره برداری از سهم الارث خود در دوران تصرف غیرمجاز است.
- تعریف اجرت المثل: اجرت المثل به معنای بهایی است که بابت استفاده از مال غیر، بدون اذن مالک، باید پرداخت شود. مبنای قانونی آن، قاعده «استیفاء منافع مال غیر» است.
- شرایط مطالبه و نحوه محاسبه:
- وجود تصرف بلاجهت و غیرقانونی.
- امکان بهره برداری از مال (مثلاً اگر ملک قابل سکونت بوده).
اجرت المثل توسط کارشناس رسمی دادگستری و با توجه به معیارهایی مانند نوع ملک، موقعیت جغرافیایی، امکانات، و میزان اجاره بهای روز محاسبه می شود. وراث می توانند اجرت المثل سهم الارث خود را از زمان شروع تصرف عدوانی تا زمان اجرای حکم مطالبه کنند.
- امکان طرح همزمان: دعوای مطالبه اجرت المثل را می توان همزمان با دعوای رفع تصرف عدوانی یا به صورت جداگانه طرح کرد. طرح همزمان معمولاً کارآمدتر است.
مراحل گام به گام طرح دعوای تصرف عدوانی ملک ورثه ای
طرح دعوای تصرف عدوانی ملک ورثه ای، مستلزم رعایت مراحل قانونی مشخصی است. آگاهی از این مراحل، به وراث کمک می کند تا با آمادگی کامل و به صورت هدفمند، پرونده خود را پیگیری کنند.
گام ۱: جمع آوری مدارک و مستندات حیاتی
موفقیت در این دعوا به شدت به مدارک و شواهد قوی بستگی دارد. مهم ترین مدارکی که باید جمع آوری شوند، عبارتند از:
- کپی مصدق گواهی حصر وراثت: این سند، اثبات کننده رابطه وراثت و سهم الارث هر یک از وراث است و نشان می دهد که شما یکی از مالکین مشاعی ملک هستید. بدون این گواهی، دعوای شما اساساً قابل طرح نیست.
- کپی مصدق سند مالکیت ملک: سند مالکیت ملک (به نام متوفی) یا در صورت وجود، سند تک برگی که به نام وراث صادر شده، برای اثبات مالکیت رسمی ضروری است.
- استشهادیه محلی و شهادت شهود: برای اثبات سابقه تصرف مورث و سپس وراث (به صورت مشاع) و همچنین لحوق تصرف عدوانی خوانده، شهادت شهود (همسایگان، آشنایان) و استشهادیه محلی می تواند بسیار مؤثر باشد.
- تصاویر و فیلم ها: در صورت امکان، تهیه عکس و فیلم از وضعیت تصرف فعلی خوانده، تغییرات ایجاد شده در ملک، یا ممانعت از ورود سایر وراث، می تواند به عنوان دلیل قوی در دادگاه ارائه شود.
- گزارش تأمین دلیل: در مواردی که بیم آن می رود که خوانده وضعیت ملک را تغییر دهد یا دلایل تصرف عدوانی را از بین ببرد، می توان پیش از طرح دعوا، تقاضای تأمین دلیل از شورای حل اختلاف نمود تا کارشناس دادگستری وضعیت فعلی ملک و نوع تصرف را صورت برداری و مستند کند. این گزارش در دادگاه سندیت قوی دارد.
- وکالت نامه: در صورتی که از وکیل دادگستری استفاده می کنید، ارائه وکالت نامه معتبر الزامی است.
گام ۲: تنظیم دادخواست (با تأکید بر جزئیات ملک ورثه ای و وراث)
دادخواست باید به صورت دقیق و کامل تنظیم شود. در این خصوص، نکات زیر حائز اهمیت است:
- مشخصات خواهان/خواهان ها: اطلاعات تمامی وراثی که قصد طرح دعوا را دارند (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، محل اقامت) باید به دقت و کامل ذکر شود.
- مشخصات خوانده/خواندگان: اطلاعات کامل وارث متصرف یا شخص ثالثی که ملک را تصرف کرده، باید قید شود.
- تعیین دقیق خواسته: خواسته باید به وضوح شامل صدور حکم بر رفع تصرف عدوانی و اعاده وضع به حالت سابق باشد. بسته به مورد، می توان خواسته های دیگری مانند قلع و قمع بنا و اعیانی احداثی (در صورت ساخت و ساز غیرمجاز)، مطالبه اجرت المثل ایام تصرف، و صدور دستور موقت (برای جلوگیری از ادامه تصرف یا تخریب) را نیز اضافه کرد.
- شرح کامل و حقوقی ماجرا در بخش شرح خواسته: در این قسمت باید به صورت روشن و مستدل توضیح دهید که ملک مورد نظر چگونه به وراثت رسیده، خوانده از چه زمانی و چگونه اقدام به تصرف عدوانی کرده، و این تصرف چه آسیبی به حقوق شما وارد کرده است. ارجاع به گواهی حصر وراثت و سند مالکیت ضروری است.
گام ۳: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پس از تنظیم دقیق دادخواست و آماده سازی مدارک، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست خود را ثبت نمایید. در این دفاتر، فرم های الکترونیکی تکمیل و مدارک اسکن و ضمیمه می شوند.
گام ۴: پرداخت هزینه های دادرسی و پیگیری پرونده
پس از ثبت دادخواست، لازم است هزینه های مربوط به دادرسی را پرداخت کنید. این هزینه ها شامل هزینه ثبت دادخواست و سایر تعرفه های قانونی است. پس از پرداخت، پرونده شما به صورت الکترونیکی به دادگاه عمومی حقوقی صالح (محل وقوع ملک) ارسال می شود و شماره پرونده و شعبه رسیدگی کننده به شما ابلاغ خواهد شد.
گام ۵: حضور در جلسات دادرسی و دفاعیات
دادگاه پس از بررسی اولیه، وقت رسیدگی تعیین کرده و طرفین را برای حضور در جلسه دادرسی دعوت می کند. در این جلسات، وراث خواهان باید با ارائه مستندات و شهود، دعوای خود را اثبات کنند و خوانده نیز فرصت دفاع از خود را خواهد داشت. در صورت نیاز، دادگاه ممکن است قرار کارشناسی صادر کند تا ابعاد تصرف و میزان اجرت المثل توسط کارشناس رسمی دادگستری بررسی شود.
گام ۶: صدور حکم و مراحل اجرای آن
پس از بررسی های لازم، دادگاه اقدام به صدور رأی می کند. در صورت صدور حکم به نفع وراث خواهان، و پس از قطعیت یافتن رأی (گذشت مهلت تجدیدنظرخواهی یا تأیید در مراحل بالاتر)، پرونده به اجرای احکام ارسال می شود و رأی صادره (مانند رفع تصرف عدوانی، قلع و قمع بنا، یا مطالبه اجرت المثل) به مورد اجرا گذاشته خواهد شد.
نحوه اثبات تصرف عدوانی در ملک ورثه ای
اثبات تصرف عدوانی در ملک ورثه ای، ستون فقرات موفقیت در این دعواست. دادگاه برای صدور حکم به رفع تصرف، به دلایل و شواهد محکمی نیاز دارد که ارکان تصرف عدوانی را اثبات کند. این ارکان عبارتند از: سابقه تصرف خواهان، لحوق تصرف خوانده، و عدوانی بودن تصرف.
اثبات سابقه تصرف خواهان/وراث
در دعاوی مربوط به املاک ورثه ای، سابقه تصرف خواهان به معنای تصرف قبلی خود وراث یا مورث آن هاست. این تصرف می تواند به صورت بالفعل یا بالقوه باشد. برای اثبات این سابقه، می توان از روش های زیر استفاده کرد:
- گواهی حصر وراثت و سند مالکیت متوفی: این مدارک اثبات می کنند که متوفی مالک ملک بوده و پس از فوت او، وراث (از جمله خواهان) به صورت مشاعی مالک و متصرف حقوقی ملک محسوب می شوند.
- شهادت شهود: شهادت همسایگان، آشنایان یا هر فرد مطلعی که از تصرف متوفی و سپس وراث (حتی به صورت تردد یا نظارت) بر ملک آگاه است، می تواند بسیار مؤثر باشد.
- استشهادیه محلی: جمع آوری استشهادیه از معتمدین محل که سابقه تصرف وراث را تأیید می کنند.
- قبوض و مدارک مرتبط: ارائه قبوض آب، برق، گاز یا تلفن به نام متوفی یا وراث که نشان دهنده استفاده و نظارت بر ملک در گذشته است.
اثبات تصرف عدوانی خوانده
پس از اثبات سابقه تصرف خواهان، باید تصرف فعلی و عدوانی خوانده (وارث متصرف یا شخص ثالث) را به اثبات رساند. عدوانی بودن به این معناست که تصرف بدون اجازه، رضایت یا مجوز قانونی صورت گرفته است.
- شهادت شهود: شهود می توانند در مورد نحوه و زمان شروع تصرف خوانده، اقدامات او در ملک، و ممانعت از ورود یا استفاده سایر وراث شهادت دهند.
- عکس و فیلم: تصاویری که نشان دهنده تغییرات ایجاد شده توسط خوانده در ملک، قفل و بست ها، یا سکونت انحصاری اوست.
- گزارش تأمین دلیل: همانطور که ذکر شد، این گزارش توسط کارشناس رسمی دادگستری تهیه شده و وضعیت فعلی ملک و تصرف خوانده را به صورت رسمی ثبت می کند. این مدرک از قوی ترین دلایل اثباتی است.
- عدم ارائه دلیل بر اذن: در دعوای تصرف عدوانی، بار اثبات بر دوش خواهان است، اما اگر خواهان بتواند تصرف خوانده را اثبات کند، در آن صورت خوانده باید ثابت کند که تصرف او با اذن و رضایت خواهان یا به موجب یک قرارداد قانونی بوده است. در صورت عدم اثبات، تصرف او عدوانی تلقی خواهد شد.
نقش کارشناس رسمی دادگستری
کارشناس رسمی دادگستری نقش محوری در این دعاوی دارد. وظایف او می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تعیین حدود تصرف: مشخص کردن دقیق اینکه کدام قسمت از ملک توسط خوانده تصرف شده و چه تغییراتی در آن ایجاد گردیده است.
- تعیین ارزش اجرت المثل: برآورد میزان اجاره بهای متداول برای ملک مشابه در منطقه، برای محاسبه اجرت المثل ایام تصرف.
- بررسی صحت و سقم ادعاها: در برخی موارد، کارشناس می تواند بر اساس مشاهدات میدانی، صحت ادعاهای طرفین را تأیید یا رد کند.
اهمیت تأمین دلیل
تأمین دلیل به ویژه در مواردی که بیم زوال یا تغییر شواهد می رود، اهمیت فوق العاده ای دارد. خواهان می تواند قبل از طرح دعوای اصلی یا حتی همزمان با آن، از شورای حل اختلاف درخواست تأمین دلیل نماید. کارشناس مربوطه پس از بازدید از ملک، گزارشی دقیق از وضعیت موجود، آثار تصرف، و هرگونه تغییرات احتمالی تهیه می کند که این گزارش به عنوان یک سند معتبر و غیرقابل انکار در دادگاه اصلی قابل استناد است و از تضییع حقوق وراث جلوگیری می نماید.
نمونه دادخواست تصرف عدوانی ملک ورثه ای (جامع و قابل ویرایش)
تنظیم دقیق و کامل دادخواست، اولین و مهم ترین گام در طرح هر دعوای حقوقی است. در ادامه، یک نمونه دادخواست جامع برای تصرف عدوانی ملک ورثه ای ارائه شده که تمامی جزئیات لازم برای این نوع دعوا را پوشش می دهد. این نمونه باید با توجه به اطلاعات خاص پرونده شما تکمیل و ویرایش شود.
عنوان دادخواست: دادخواست تقاضای صدور حکم بر رفع تصرف عدوانی ملک ورثه ای و مطالبه اجرت المثل ایام تصرف به انضمام خسارات دادرسی و دستور موقت
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل وقوع ملک]
مشخصات خواهان/خواهان ها:
(اطلاعات تمامی وراثی که خواهان دعوا هستند، به طور کامل و جداگانه وارد شود)
- نام: [نام خواهان اول]، نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان اول]، نام پدر: [نام پدر خواهان اول]، کد ملی: [کد ملی خواهان اول]، شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه خواهان اول]، محل اقامت: [آدرس دقیق خواهان اول]
- نام: [نام خواهان دوم]، نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان دوم]، نام پدر: [نام پدر خواهان دوم]، کد ملی: [کد ملی خواهان دوم]، شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه خواهان دوم]، محل اقامت: [آدرس دقیق خواهان دوم]
- … (در صورت وجود وراث خواهان دیگر، به همین ترتیب ادامه یابد)
مشخصات خوانده/خواندگان:
(اطلاعات وارث متصرف یا شخص ثالث متصرف، به طور کامل وارد شود)
- نام: [نام خوانده اول]، نام خانوادگی: [نام خانوادگی خوانده اول]، نام پدر: [نام پدر خوانده اول]، کد ملی: [کد ملی خوانده اول]، شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه خوانده اول]، محل اقامت: [آدرس دقیق خوانده اول]
- … (در صورت وجود خواندگان دیگر، به همین ترتیب ادامه یابد)
خواسته:
- صدور حکم بر رفع تصرف عدوانی خوانده/خواندگان از تمام/بخشی از پلاک ثبتی [شماره پلاک فرعی]/[شماره پلاک اصلی] بخش [شماره بخش] واقع در [آدرس کامل ملک موروثی].
- محکومیت خوانده/خواندگان به پرداخت اجرت المثل ایام تصرف از تاریخ [تاریخ دقیق یا تقریبی شروع تصرف] لغایت زمان اجرای حکم (با ارجاع به کارشناسی رسمی دادگستری).
- صدور حکم بر قلع و قمع بنا و اعیانی احداثی [توضیح نوع بنا یا اعیانی] که توسط خوانده/خواندگان در ملک موروثی فوق الذکر و بدون مجوز احداث گردیده است (در صورت درخواست خواهان و وجود شرایط).
- صدور دستور موقت مبنی بر منع خوانده/خواندگان از هرگونه تصرف، ساخت و ساز، تغییر وضعیت، یا نقل و انتقال ملک یا سهم الارث مشاعی آن تا زمان صدور و قطعیت حکم نهایی.
- محکومیت خوانده/خواندگان به پرداخت کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل)، هزینه کارشناسی، هزینه تأمین دلیل (در صورت وجود) و سایر هزینه های قانونی مربوطه.
دلایل و منضمات:
- کپی مصدق گواهی حصر وراثت به شماره [شماره گواهی] مورخ [تاریخ صدور گواهی].
- کپی مصدق سند مالکیت [نوع سند، مثلاً: دفترچه ای/تک برگی] به شماره [شماره سند] به نام مرحوم/مرحومه [نام متوفی].
- استشهادیه محلی [تاریخ استشهادیه] (در صورت وجود).
- گزارش تأمین دلیل شماره [شماره تأمین دلیل] مورخ [تاریخ تأمین دلیل] صادره از [شورای حل اختلاف یا مرجع صادرکننده] (در صورت وجود).
- وکالت نامه [شماره و تاریخ وکالت نامه] (در صورت وجود وکیل).
- تصاویر/فیلم [تاریخ و توضیحات مربوطه] (در صورت وجود).
- [سایر مدارک مرتبط که در اثبات دعوا مؤثر است].
شرح دادخواست:
با احترام، به استحضار ریاست محترم دادگاه می رساند:
مورث اینجانبان، مرحوم/مرحومه [نام کامل متوفی]، مالکیت [تعداد] دانگ از شش دانگ/کل شش دانگ پلاک ثبتی [شماره پلاک فرعی]/[شماره پلاک اصلی] واقع در بخش [شماره بخش] شهرستان [نام شهرستان] به آدرس دقیق [آدرس کامل ملک، شامل خیابان، کوچه، پلاک] را دارا بوده اند. پس از فوت ایشان در تاریخ [تاریخ دقیق فوت مورث]، بر اساس گواهی حصر وراثت شماره [شماره گواهی حصر وراثت] صادره از [نام مرجع صادرکننده]، مالکیت ملک مذکور به صورت مشاع به اینجانبان و خوانده/خواندگان محترم (که خود نیز از وراث مورث می باشند/شخص ثالث هستند) و سایر وراث قانونی منتقل گردیده است.
متأسفانه، خوانده/خواندگان محترم، از تاریخ تقریبی [تاریخ شروع تصرف، مثلاً: شش ماه پس از فوت مورث یا تاریخ دقیق تری که اطلاع دارید]، بدون اذن و رضایت اینجانبان و سایر وراث، و بدون داشتن مجوز قانونی یا سند مثبته ای، اقدام به تصرف عدوانی تمام/بخشی از ملک فوق الذکر (به مساحت تقریبی [ذکر مساحت تقریبی در صورت امکان] متر مربع) نموده اند. نوع تصرف خوانده/خواندگان به شرح زیر است: [به وضوح نوع تصرف را توضیح دهید، مثلاً: ایشان در طبقه همکف/اول ملک مذکور سکونت یافته اند، ملک را به صورت کامل به شخص ثالثی اجاره داده و اجاره بها را برای خود برداشت می کنند، اقدام به ساخت و ساز غیرمجاز (مانند افزودن یک اتاق/دیوارکشی) در حیاط مشاع/قسمت مشخصی از ملک نموده اند یا با قفل کردن درب ورودی/اصلی، از ورود و استفاده سایر وراث ممانعت به عمل می آورند].
با وجود مراجعات مکرر حضوری و تذکرات شفاهی/کتبی (که مدارک آن در صورت وجود پیوست می شود)، خوانده/خواندگان از رفع تصرف خودداری نموده و حاضر به بازگرداندن ملک به وضعیت مشاعی و امکان استفاده مشترک وراث نمی باشند. این عمل خوانده/خواندگان، نه تنها حقوق قانونی اینجانبان و سایر وراث را تضییع نموده، بلکه موجب ضرر و زیان مادی ناشی از عدم امکان بهره برداری از سهم الارث می گردد.
نظر به اینکه تصرف خوانده/خواندگان در ملک مشاع، بدون اذن و رضایت سایر شرکای مشاعی، به منزله تصرف عدوانی تلقی می گردد و از آنجا که اینجانبان پیش از تصرف خوانده/خواندگان و همچنین مورث اینجانبان، سابقه تصرف بر ملک را داشته ایم، لذا از محضر آن ریاست محترم دادگاه، استدعای رسیدگی و صدور حکم به شرح ستون خواسته (شامل رفع تصرف عدوانی، قلع و قمع بنای احتمالی در صورت لزوم، و مطالبه اجرت المثل ایام تصرف از تاریخ [تاریخ شروع تصرف] تا زمان اجرای حکم بر اساس نظر کارشناس رسمی دادگستری) به انضمام کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست. همچنین، با توجه به فوریت امر و جلوگیری از تضییع بیشتر حقوق اینجانبان و تغییر وضعیت ملک توسط خوانده/خواندگان، تقاضای صدور «دستور موقت» مبنی بر منع خوانده/خواندگان از هرگونه تصرف، ساخت و ساز، تغییر وضعیت، یا نقل و انتقال در ملک تا زمان صدور و قطعیت حکم نهایی، مورد استدعاست.
با تشکر و احترام فراوان
[محل امضا و اثر انگشت خواهان/وکیل خواهان]
نتیجه گیری: اهمیت اقدام به موقع و مشاوره تخصصی
تصرف عدوانی ملک ورثه ای، چه توسط یکی از وراث و چه توسط شخص ثالث، یک مسئله حقوقی جدی است که می تواند به تضییع گسترده حقوق وراث و بروز اختلافات عمیق خانوادگی منجر شود. این مقاله سعی بر آن داشت تا با تشریح جامع ابعاد حقوقی، مصادیق عملی، انواع دعاوی مرتبط و مراحل گام به گام طرح دعوا، راهنمای کاملی را برای وراث در مواجهه با این معضل ارائه دهد.
جمع بندی نکات کلیدی مطرح شده نشان می دهد که: اولاً، شناخت دقیق ماهیت مالکیت مشاعی در املاک ورثه ای و عدم حق تصرف انحصاری برای هیچ یک از وراث بدون اذن سایرین، از اهمیت بالایی برخوردار است. ثانیاً، در اغلب موارد تصرف عدوانی توسط یکی از وراث، دعوای حقوقی رفع تصرف عدوانی، بهترین مسیر قانونی محسوب می شود، چرا که به دلیل مالکیت مشاعی، امکان طرح دعوای کیفری کمتر است. ثالثاً، جمع آوری مستندات قوی از جمله گواهی حصر وراثت، سند مالکیت، شهادت شهود، و گزارش تأمین دلیل، نقشی حیاتی در اثبات دعوا دارد. نهایتاً، مطالبه اجرت المثل ایام تصرف، راهکاری مؤثر برای جبران خسارات وارده به وراث است و می تواند همزمان با دعوای رفع تصرف عدوانی پیگیری شود.
اقدام به موقع برای طرح دعوای تصرف عدوانی ملک ورثه ای، نه تنها به حفظ حقوق قانونی وراث کمک می کند، بلکه از پیچیده تر شدن وضعیت ملک و افزایش خسارات جلوگیری می نماید. تعلل در پیگیری قضایی می تواند منجر به از بین رفتن شواهد، تغییر وضعیت ملک و دشواری بیشتر در احقاق حق شود. از این رو، اکیداً توصیه می شود که وراث در مواجهه با چنین وضعیتی، پیش از هر اقدامی، با وکلای متخصص در دعاوی ملکی و ارث مشورت نمایند. مشاوره تخصصی، نه تنها به انتخاب بهترین راهکار قانونی و تنظیم دقیق دادخواست کمک می کند، بلکه می تواند با ارائه راهنمایی های لازم در طول فرآیند دادرسی، شانس موفقیت در پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و از اشتباهات حقوقی پرهیز کند.