میرزا تقی‌خان امیرکبیر، از بزرگ‌ترین رجال سیاسی ایران و وزرای ایران است که در سال ۱۱۸۵ در خانواده‌ای از طبقات پایین متولد شد و پس از عمری خدمات ارزنده در پی دسیسه درباریان با دستور ناصرالدین شاه ۱۸ دی ۱۲۳۰ به قتل رسید.
پدر آشپز قائم مقام بود و این مسأله باعث نزدیکی میرزا تقی‌خان با فرزندان خانواده قائم مقام و معاشرت با آن‌ها شد. چنین بود که میرزا تقی‌خان از کودکی با امور مملکتی و سیاست کشور آشنا شد.
دوران کودکی و جوانی امیرکبیر، زیر نظر و تربیت قائم مقام سپری شد و شیوه منشی‌گری و نامه‌نگاری و صدور احکام دیوانی را از او آموخت و به تدریج کار او در محدوده شغل دبیری قرار گرفت و پس از مدتی، منشی رسمی قائم مقام شد.
مسئولیت بعدی او، وزیر نظام بود که در سمت معاونت میرزا محمد خان زنگنه امیرنظام قرار گرفت. استعداد، حُسن سلوک و آشنایی کامل او به آداب معاشرت، باعث ترقی او در نظام دیوانی کشور شد. پس از مرگ محمد شاه قاجار، امیرکبیر با تدبیر و تمهید خاصی در فراهم کردن مقدمات سلطنت ناصرالدین شاه، ولیعهد محمد شاه، موفق شد.
پس از ورود ناصرالدین شاه به تهران و نشستن بر تخت سلطنت، میرزا تقی‌خان را به مقام صدارت عظمی منصوب کرد. در این دوران شیرازه امور کشور به علت بی‌کفایتی دولتمردان، خصوصاً میرزا آقاسی از هم گسیخته بود. امیر در مرحله اول، شروع به پاکسازی دستگاه دولتی کرد و برای تصدّی مشاغل، شایسته‌ترین افراد را انتخاب کرد. سپس به اصلاح امور مالیه کشور پرداخت. پس از آن، امیرکبیر اصلاح قشون را در برنامه خود قرار داد.