بیش از ۱۰ سال است که از خبر فوت یک عروس در آستانه مراسم ازدواجش می‌گذرد. خبری که همان زمان با وجود کوچک و محدودتر بودن فضای رسانه همچون بمبی صدا کرد و دست به دست چرخید. علت اصلی این اتفاق و عامل مرگ عروس داستان، بالا گرفتن تب مد و وارد شدن دستگاهی به نام «سولاریوم» بود. سولاریومیک محفظه‌ای است که در آن لامپ‌های فلورسنت خاص به وسیله فسفر، اشعه فرابنفش را تولید می‌کنند.
دختر جوانی که داغی دستگاه سولار، داغ پوشیدن لباس عروس را به دلش گذاشت فریده نام داشت. او که سودای برنزه شدن برای مراسم عروسی‌اش را داشت در دام تبلیغات قلابی برخی آرایشگران افتاد و سلامت بدن خود را به دست آنان سپرد. با شور و شوق فراوان از اینکه یک مرکز حرفه‌ای را برای انجام این کار انتخاب کرده در دستگاه تابوت شکل سولاریوم خوابید. ابتدا کمی احساس نگرانی داشت، اما تغییر رنگ پوست و به گمان خود زیباتر دیده شدن در مراسم ازدواجش دلش را آرام می‌کرد. تا اینکه چند ساعت بعد با دگرگون شدن حالش و زمانی که به پزشک مراجعه کرد متوجه شد کبد و کلیه در دستگاه سولار پخته و ساعاتی بعد، قبل از اینکه لباس عروسش را به تن کند جان خود را از دست داد.
سال‌های زیادی است که تیره شدن پوست آن قدر باب شده که دیگر حمام آفتاب و استخر جوابگویش نیست و انواع و اقسام دستگاه‌های سولاریوم با این نوید که هیچ ضرر و ریسکی برای بدن ندارند بین مردم محبوبیت پیدا کرده است. با وجود اینکه در اکثر موارد انجام خدمات زیبایی معطوف به خانم‌هاست، اما این بار نیز مردان هم وارد چرخه تغییر رنگ پوست شدند و بین آن‌ها هم طرفدار، کم ندارد. خصوصاً کسانی که اهل ورزش هستند و به باشگاه بدنسازی می‌روند.
پوست برنزه، شاخص شیک بودن
پوست برنزه تا دهه ۲۰ میلادی در اروپا متعلق به دهقانان، کارگران، فقرا و کسانی بود که باید در زیر آفتاب کار می‌کردند و اشراف و ثروتمندان پوست سفید داشتند. تا اینکه صنعت سولاریوم توسط یک شرکت آلمانی به نام «Heraeus» ایجاد شد. در سال ۱۹۲۰ پس اینکه دو زن معروف فرانسوی با نام‌های «جوزفین بی کر» و «کوکو شانل» با استفاده از سولاریوم پوست برنز شده خود را به نمایش گذاشتند، برنز شدن به سرعت تبدیل به مد شد. شانل زمانی که از یک کشتی دریایی مدیترانه‌ای با پوست برنز تیره بازگشت و این جمله را نقل کرد که «برنزه شدن طلایی شاخص شیک بودن است» این روند را بیشتر ترویج کرد تا حدی که زیبایی پوست برنزه در مجلات مشهور مد ظاهر شد و تعداد فزاینده‌ای از مردم چتر و کلاه‌های آفتابی خود را کنار گذاشتند.
با محبوبیت روزافزون برنزه شدن پوست در طول قرن بیستم، تقاضا برای روش‌های مختلف و مناسب برنزه کردن هم افزایش پیدا کرد. «فردریش ولف» دانشمند آلمانی یکی دیگر از کسانی بود که در این روند تأثیرگذار بوده و دریافت لامپ‌هایی که ۹۵ درصد UVA و ۵ درصد UVB ساطع می‌کنند در مقایسه با لامپ‌های UVB بالا که تا آن زمان رایج بود خطر آفتاب سوختگی را کاهش می‌دهد. ولف فروش تخت‌ها و لامپ‌های برنزه خود با اشعه UVB بالا را در سال ۱۹۷۵ آغاز کرد و در سال ۱۹۷۸ برای فروش در آمریکا در دسترس قرار گرفت. همزمان با این روند صنعت برنزه کردن داخلی در سراسر جهان در حال پیشرفت بود.
غیرقانونی شکلاتی نشوید
فعالیت دستگاه‌های سولاریوم به این طریق بود که از بدو ورود مجوزی از طرف وزارت بهداشت نداشتند و سودجویان به صورت غیرقانونی دستگاه‌های سولاریوم را وارد کشور کردند. استفاده از این دستگاه‌ها زمانی آسیب‌های اجتماعی را وخیم‌تر کرد که مکان‌هایی همچون آرایشگاه‌های مختلط، خانه‌های زیرزمینی و شو‌های لباس، پاتوق مشتری‌های سولاریوم شد و این مکان‌ها زمینه فساد اخلاقی را نیز فراهم کردند. حتی سال ۱۳۸۷ واحد بهداشت پرتو‌های مرکز سلامت محیط و کار معاونت سلامت، اطلاعیه‌ای منتشر و استفاده از این دستگاه‌ها را ممنوع کرد و چند سال بعد یعنی در سال ۱۳۸۹ نیز پلیس وارد عمل شد و ضمن ممنوع اعلام کردن ارائه خدمات سولاریوم در واحد‌های مختلف صنفی در صورت مشاهده برخورد‌های قانونی نیز اعمال می‌کرد. حالا نیز این فعالان استفاده از دستگاه‌های سولار از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام مشتری‌های خود را جلب می‌کنند. آن‌ها با به اشتراک گذاشتن تصاویر مربوط به سلبریتی‌های معروف خارجی و بعضاً داخلی با پوست‌های برنزه شده مردم را به شکلاتی شدن، اما نه آن شکلاتی که کامشان را شیرین می‌کند بلکه رنگ پوستشان را تیره می‌کند، تشویق می‌کنند.
در حالی که در برخی تراکت‌ها و صدر صفحات اینستاگرام مراکز سولاریوم عبارت «طبق استاندارد زیر نظر کارشناس پوست» درج شده، اما همچنان به نظر می‌رسد که پزشکان و البته سازمان ملی استاندارد نظر دیگری در رابطه با این دستگاه‌ها و البته سودای تغییر رنگ پوست دارند. طبق آخرین اعلام دفتر تخصصی ارزیابی انطباق صنایع حمل و نقل و ماشین آلات سازمان ملی استاندارد ایران، «دستگاه‌های سولاریوم» فاقد هرگونه مجوز تولید، ورود و ترخیص بوده و تأمین، عرضه و استفاده از آن ممنوع و قابل پیگیری است. اما دلیل اصلی اینکه در حال حاضر این مراکز و سالن‌های زیبایی به چه صورت آزادانه مشغول فعالیت هستند هنوز مشخص نیست. در پی این موضوع تماسی با یکی از همین مراکز برقرار کردیم که ابتدا منکر داشتن دستگاه شدند و بعد نیز تلفن را خاموش کردند.
دستگاه سولاریوم از عوامل اصلی سرطان
هزینه استفاده از دستگاه‌های سولار بر اساس هر قسمت از بدن و مدت زمانی که مشتری در دستگاه قرار می‌گیرد محاسبه می‌شود. صاحبان این دستگاه‌ها بابت خدمت رسانی و هر قسمت از بدن ۸۰ هزار تومان و پکیج‌های یک تا سه ساعتی را که هزینه آن‌ها از ۵۶۰ هزار تومان تا یک میلیون و هفتصد هزار تومان است به همراه لوسین‌های مختلف بدن به مشتری‌های خود عرضه می‌کنند و از این طریق به درآمد‌های کلان می‌رسند. این در حالی است که این کرم‌های سولار تماماً وارداتی و بدون نظارت وزارت بهداشت و دارو است و سلامت و بهداشت افراد استفاده‌کننده را مورد تهدید قرار می‌دهد. مریم از کارکنان یکی از همین مراکز سولار است او در رابطه با زمان استفاده از دستگاه می‌گوید: «بین ۶ تا ۱۰ دقیقه و بسته به رنگ پوست به شما می‌گوئیم چند دقیقه لازم است در دستگاه بمانید، اگر تا به حال سولار نرفته باشید تا چهار جلسه یک دفعه و از دفعات بعدی که پوستتان کمی عادت کرد می‌توانید دو پارت یعنی دو بار در یک روز به دستگاه بروید» او با اطمینان ادامه می‌دهد: «دوبار استفاده از دستگاه در یک روز هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و شما با یک پوست روشن لازم است ۱۰ جلسه مراجعه کنید تا کامل شکلاتی شوید»
به گفته این مراکز مدت زمانی که می‌توان در دستگاه باقی ماند از پنج تا ده دقیقه است که از نظر صاحبان دستگاه، روزی دو بار استفاده از آن هم مشکلی به وجود نمی‌آورد؛ و این در حالی است که این مراکز غیر قانونی و بدون مجوز در حال فعالیت کردن هستند و در صورت بروز مشکل جدی برای مشتری هیچ گونه مسئولیتی را قبول نکرده و ریسک این کار کامل بر عهده خود مراجعه کننده قرار دارد.
در واقع عوارض استفاده از دستگاه‌های سولاریوم هم به خاطر اشعه‌های ماورا بنفشی است که از دستگاه پخش می‌شود. آمار انجمن سرطان پوست نشان می‌دهد هر ۲ ساعت یک نفر بر اثر ابتلاء به سرطان پوست جان خود را از دست می‌دهد که دستگاه مخصوص برنزه‌کردن سولاریوم از عوامل اصلی این سرطان است. طبق آمار‌های آمریکا بعد از شیوع ویروس استفاده از دستگاه‌های سولاریوم سرطان پوست هفت برابر شده است. از دیگر مضراتی که متخصصین و پزشکان در این مورد گوشزد می‌کنند می‌توان به پیدایش لک‌های پوستی، تیره و ضخیم شدن پوست، پیری زودرس، تیره ماندن پوست، آسیب رسانی به کبد، افزایش ضخامت پوست به ویژه در پشت گردن و البته چروک شدن پوست اشاره کرد.
بازتاب و ترویج بیش از حد این کار خصوصاً در بین جوانان به غیر از تهدید جانی که می‌تواند برایشان داشته از بعد روانی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. نوجوانان و جوانان در چند سال اخیر با استفاده از آفتاب گرفتن و برنزه کردن پوستشان شخصیت خود را در برابر خصایص فردی مهم‌تر می‌دانند و برنزه شدن خود را رفتاری ارزشی و نهادینه شده تلقی می‌کنند. همچنین اعتماد به نفس پایین و کاذب، سطحی‌نگری نسبت به ارزش‌های اجتماعی، نداشتن ثبات شخصیتی و اعتقادی از جمله دلایل کاذب روانی است که جوانان به سمت پدیده‌های وارداتی کشیده می‌شوند. مؤلفه‌های روانشناختی کاذب با سبک زندگی جوانان عجین می‌شود و ناخودآگاه خطرات و مضرات آسیب‌های اجتماعی برای این دسته از جوانان حالت تفنن به خود می‌گیرد و به راحتی این رفتار‌ها را برای خود هضم کرده و با آغوشی باز از آن‌ها حمایت می‌کنند.