ایا مهریه ممنوع الخروجی دارد
بله، مهریه می تواند منجر به ممنوع الخروجی شود، اما این امر تابع شرایط حقوقی خاص و تحولات قانونی اخیر است که نیازمند تقاضای محکوم له و بررسی مراجع قضایی یا ثبتی است. در نظام حقوقی ایران، ممنوع الخروجی ابزاری قانونی برای تضمین وصول دیون، از جمله مهریه، به شمار می رود که از سوی زوجه برای اعمال فشار بر زوج و جلوگیری از فرار از دین به کار گرفته می شود.
موضوع ممنوع الخروجی بابت مهریه یکی از چالش برانگیزترین و حساس ترین مسائل حقوقی در دعاوی خانواده است که هم برای زوجین و هم برای نهادهای قضایی اهمیت ویژه ای دارد. آگاهی از ابعاد گوناگون این سازوکار قانونی، شرایط اعمال، راه های رفع آن و به ویژه آخرین تحولات قانونی، برای تمامی افراد درگیر و ذی نفع حیاتی است تا بتوانند با اطلاعات صحیح تصمیم گیری کرده و اقدامات لازم را در مواجهه با چنین وضعیتی انجام دهند. این مقاله به بررسی جامع و تخصصی این موضوع می پردازد.
مفهوم ممنوع الخروجی و مهریه در نظام حقوقی ایران
مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه در عقد ازدواج، بر ذمه زوج قرار می گیرد. این حق، که می تواند به صورت نقدی، طلا، سکه، املاک یا هر مال دیگری باشد، به محض وقوع عقد، قابل مطالبه است. مهریه پشتوانه مالی زن در زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود و قانون گذار ابزارهایی برای تضمین وصول آن پیش بینی کرده است.
یکی از این ابزارها، قرار ممنوع الخروجی است. ممنوع الخروجی، محدودیت قانونی برای خروج افراد از مرزهای کشور است که می تواند به دلایل مختلفی نظیر بدهی های مالی، جرائم کیفری، یا دستور مراجع قضایی و ثبتی اعمال شود. در خصوص مهریه، ممنوع الخروجی به عنوان یک اهرم فشار قانونی عمل می کند تا زوج (مدیون) را ملزم به پرداخت مهریه یا تعیین تکلیف آن نماید. هدف اصلی قانون گذار از اعمال ممنوع الخروجی بابت مهریه، جلوگیری از فرار مدیون از پرداخت دین و تضمین حقوق مالی زوجه است و به او این امکان را می دهد که با استفاده از این ابزار، زوج را تحت فشار قرار داده و مطالبه خود را وصول کند.
راه های اعمال ممنوع الخروجی بابت مهریه: دادگاه یا اجرای ثبت؟
برای اعمال ممنوع الخروجی بابت مهریه، دو مسیر اصلی حقوقی وجود دارد که هر یک شرایط و مراحل خاص خود را دارند: اقدام از طریق مراجع قضایی (دادگاه خانواده) و اقدام از طریق اداره اجرای ثبت اسناد.
ممنوع الخروجی از طریق مراجع قضایی (دادگاه خانواده)
این روش زمانی کاربرد دارد که زوجه از طریق دادگاه خانواده اقدام به مطالبه مهریه کرده باشد و حکم قطعی صادر شده باشد. شرایط و مراحل این روش به شرح زیر است:
شرایط ضروری
- صدور حکم قطعی: پیش از هر اقدامی، لازم است حکم دادگاه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه به صورت قطعی صادر شده و به مرحله اجرا رسیده باشد.
- عدم پرداخت مهریه: با وجود ابلاغ اجراییه و اتمام مهلت های قانونی، زوج از پرداخت مهریه یا ترتیب پرداخت آن خودداری کرده باشد.
- درخواست صریح زوجه: زوجه (محکوم له) باید صراحتاً درخواست صدور قرار ممنوع الخروجی را به دادگاه صادرکننده حکم تقدیم کند.
مراحل گام به گام
- مطالبه مهریه و صدور حکم: زوجه ابتدا باید با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده، مطالبه مهریه کند. پس از طی مراحل دادرسی، حکم قطعی مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه صادر می شود.
- تقاضای صدور اجراییه: پس از قطعی شدن حکم، زوجه باید از دادگاه درخواست صدور اجراییه کند. این اجراییه به زوج ابلاغ شده و به او فرصت داده می شود تا مهریه را پرداخت نماید.
- درخواست ممنوع الخروجی: در صورت عدم پرداخت مهریه در مهلت مقرر و عدم اقدام زوج برای تعیین تکلیف دین، زوجه می تواند با ارائه دادخواست یا درخواست کتبی، تقاضای صدور قرار ممنوع الخروجی را به دادگاه صادرکننده حکم ارائه دهد.
- صدور و ابلاغ قرار: دادگاه پس از بررسی شرایط و احراز عدم پرداخت مهریه، قرار ممنوع الخروجی را صادر و آن را به مراجع ذی ربط نظیر پلیس مهاجرت و گذرنامه ابلاغ می کند. از این لحظه، زوج از خروج از کشور منع خواهد شد.
مستندات قانونی
مبنای قانونی ممنوع الخروجی از طریق مراجع قضایی، ماده ۲۳ قانون محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ است که صراحتاً بیان می دارد: مرجع اجراءکننده رأی باید به تقاضای محکوم ٌله قرار ممنوع الخروج بودن محکومٌ علیه را صادر کند. این قرار تا زمان اجرای رأی یا ثبوت اعسار محکومٌ علیه یا جلب رضایت محکومٌ له یا سپردن تأمین مناسب یا تحقق کفالت مطابق قانون مدنی به قوت خود باقی است. تبصره این ماده نیز به موارد استثنایی سفر واجب و درمانی اشاره دارد.
ممنوع الخروجی از طریق اداره اجرای ثبت اسناد
این روش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که سند ازدواج (عقدنامه) به عنوان یک سند رسمی، مبنای مطالبه مهریه باشد. در این صورت، نیازی به مراجعه مستقیم به دادگاه برای صدور حکم مهریه نیست. مراحل و شرایط به شرح زیر است:
شرایط ضروری
- وجود سند رسمی مهریه: عقدنامه رسمی که مهریه در آن قید شده باشد، اساسی ترین شرط است.
- تقاضای صدور اجراییه: زوجه باید به دفترخانه ثبت ازدواج مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه بابت مهریه را داشته باشد. این اجراییه به زوج ابلاغ می شود.
- عدم پرداخت مهریه: پس از ابلاغ اجراییه و انقضای مهلت های قانونی، زوج از پرداخت مهریه خودداری کرده باشد.
مراحل گام به گام
- مراجعه به دفترخانه: زوجه باید به دفترخانه ازدواجی که عقد در آن ثبت شده، مراجعه و تقاضای صدور اجراییه رسمی مهریه را مطرح کند.
- تشکیل پرونده در اجرای ثبت: پس از صدور اجراییه از دفترخانه، پرونده ای در اداره اجرای ثبت اسناد و املاک تشکیل می شود.
- درخواست کتبی ممنوع الخروجی: زوجه یا وکیل قانونی وی می تواند با تقدیم درخواست کتبی به رئیس اداره اجرای ثبت، تقاضای صدور دستور ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند.
- صدور دستور ممنوع الخروجی: رئیس اداره اجرای ثبت، پس از بررسی درخواست و احراز شرایط، دستور ممنوع الخروجی زوج را صادر و آن را به مراجع ذی صلاح ابلاغ می کند. این دستور نیز تا زمان تعیین تکلیف مهریه، مانع خروج زوج از کشور می شود.
مستندات قانونی
ممنوع الخروجی از طریق اجرای ثبت، مستند به ماده ۱۷ قانون گذرنامه مصوب ۱۳۵۱ و همچنین ماده ۲۰۱ آیین نامه اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب ۱۳۸۷ است. ماده ۱۷ قانون گذرنامه بیان می دارد که دولت می تواند از صدور گذرنامه و خروج اشخاصی که بدهی مالیاتی یا عوارض و سایر مطالبات دولت و همچنین اجرای احکام دادگاه ها و یا تصمیمات هیات های رسیدگی به تخلفات و سایر سازمان ها و مؤسسات و شرکت های دولتی را بر عهده دارند، جلوگیری کند. ماده ۲۰۱ آیین نامه اجرای اسناد رسمی نیز سازوکارهای اجرایی آن را مشخص می نماید.
تحولات و تغییرات جدید در قانون مهریه و ممنوع الخروجی (آپدیت ۱۴۰۲-۱۴۰۳)
در سال های اخیر، قوانین و رویه های مربوط به مهریه و مجازات های مالی، از جمله ممنوع الخروجی، دستخوش تغییراتی شده اند که هدف از آن ها، ایجاد تعادل بیشتر بین حقوق زوجین، کاهش فشار بر زوج و کاهش جمعیت کیفری کشور است. این تحولات عمدتاً بر لغو ممنوع الخروجی خودکار و حذف حبس مهریه متمرکز بوده اند.
لغو ممنوع الخروجی خودکار بابت مهریه
یکی از مهم ترین تغییرات، رویکرد جدید قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی است که به سمت لغو ممنوع الخروجی های صرفاً بابت بدهی مهریه حرکت می کند. در گذشته، در برخی موارد، با درخواست زوجه، ممنوع الخروجی بدون بررسی عمیق قضایی و صرفاً به دلیل بدهی مهریه صادر می شد. اما در حال حاضر، تأکید بر این است که صرف بدهی مهریه دیگر لزوماً منجر به ممنوع الخروجی نمی شود و صدور این قرار نیازمند حکم قضایی با دلایل موجه و بررسی شرایط خاص پرونده است. این بدین معناست که مراجع قضایی و ثبتی، قبل از صدور قرار ممنوع الخروجی، به بررسی دقیق تر اوضاع مالی زوج و فوریت یا عدم فوریت اعمال این محدودیت می پردازند. این تغییر به منظور جلوگیری از اعمال محدودیت های بی رویه بر آزادی فردی و حقوق اجتماعی زوج صورت گرفته است.
ارتباط با حذف حبس مهریه
این تحول در ممنوع الخروجی، ارتباط تنگاتنگی با حذف حبس برای محکومان مهریه دارد. با تصویب طرح های جدید، حبس به دلیل بدهی مهریه حذف شده و افراد بدهکار صرفاً به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه زندانی نمی شوند. این دو تغییر، مکمل یکدیگر هستند و هر دو با هدف کاهش مجازات های سالب آزادی و محدودیت های بی رویه حقوقی و اجتماعی برای بدهکاران مالی صورت گرفته اند. این رویکرد جدید به دنبال این است که به جای مجازات صرف، بر یافتن راه حل های عملی برای پرداخت دیون و مصالحه تمرکز شود.
تحولات اخیر در قوانین مهریه نشان می دهد که نگاه قانون گذار از حبس و ممنوعیت های خودکار، به سمت راه حل های جایگزین و مبتنی بر توان مالی واقعی زوج حرکت کرده است تا از تبعات اجتماعی و اقتصادی اینگونه محدودیت ها کاسته شود.
عطف به ماسبق شدن قانون جدید مهریه
یکی از سوالات مهم این است که آیا این تغییرات شامل پرونده های جاری و گذشته نیز می شود یا خیر. اصولاً قوانین جدید به گذشته تسری نمی یابند، مگر اینکه قانون گذار صراحتاً به این موضوع اشاره کرده باشد. در خصوص حذف حبس مهریه، اعلام شده است که برخی از مفاد این قانون جدید به گذشته عطف به ماسبق می شوند و شامل محکومان قبل از تاریخ تصویب نیز می گردد. این موضوع به این معناست که افرادی که قبلاً بابت مهریه در حبس بودند، می توانند از این قانون جدید بهره مند شده و آزاد شوند.
در مورد ممنوع الخروجی، اگرچه لغو ممنوع الخروجی خودکار مطرح شده، اما عطف به ماسبق شدن کامل آن برای تمام پرونده های گذشته، نیازمند بررسی دقیق تر رویه قضایی و بخشنامه های اجرایی است. در برخی موارد، ممنوع الخروجی های صادر شده قبلی ممکن است با درخواست زوج و بررسی مجدد دادگاه، مطابق با رویکردهای جدید مورد بازبینی قرار گیرند، اما این امر به صورت خودکار و بدون درخواست صورت نمی گیرد و نیازمند پیگیری حقوقی است.
راه های رفع ممنوع الخروجی مهریه: گام های قانونی برای زوج
اگر زوجی به دلیل مهریه ممنوع الخروج شده باشد، چندین راهکار قانونی برای رفع این محدودیت وجود دارد. انتخاب بهترین راه حل بستگی به وضعیت مالی زوج، میزان مهریه و توافقات احتمالی با زوجه دارد.
پرداخت کامل مهریه
ساده ترین و قطعی ترین راه برای رفع ممنوع الخروجی، پرداخت کامل مبلغ مهریه است. پس از پرداخت کامل مهریه، زوج می تواند با ارائه گواهی پرداخت به مرجع صادرکننده قرار ممنوع الخروجی (اعم از دادگاه یا اداره اجرای ثبت)، درخواست رفع ممنوع الخروجی را نماید. در این حالت، مرجع مربوطه موظف است بلافاصله دستور رفع ممنوع الخروجی را صادر و به مراجع ذی ربط ابلاغ کند.
تقسیط مهریه و درخواست اعسار
اگر زوج توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. در صورت اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) زوج، دادگاه مهریه را تقسیط می کند. مراحل این فرآیند عبارتند از:
- درخواست اعسار: زوج باید دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه خانواده ارائه دهد و در آن، دلایل عدم توانایی مالی خود را به همراه لیست اموال (به جز مستثنیات دین) و تعهدات مالی، مستنداً بیان کند.
- رسیدگی دادگاه: دادگاه به دادخواست اعسار رسیدگی کرده و با تحقیق از شهود و بررسی مدارک، در مورد اعسار زوج و نحوه تقسیط مهریه تصمیم گیری می کند.
- صدور حکم تقسیط: در صورت اثبات اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. این حکم شامل یک پیش قسط و اقساط ماهانه خواهد بود.
- تأثیر بر ممنوع الخروجی: با صدور حکم قطعی تقسیط مهریه و پرداخت پیش قسط و اقساط منظم، زوج می تواند درخواست رفع ممنوع الخروجی را از مرجع صادرکننده قرار (دادگاه یا اجرای ثبت) نماید. معمولاً پس از پرداخت پیش قسط و تضمین ادامه پرداخت اقساط، ممنوع الخروجی رفع می شود.
ماده ۶ قانون محکومیت های مالی معسر را اینگونه تعریف می کند: معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نباشد. این ماده اساس اثبات اعسار است.
سپردن تأمین مناسب (وثیقه یا کفالت)
یکی دیگر از راه های رفع ممنوع الخروجی، سپردن تأمین مناسب به تشخیص دادگاه است. این تأمین می تواند به یکی از اشکال زیر باشد:
- وثیقه ملکی یا بانکی: زوج می تواند معادل مبلغ مهریه یا بخشی از آن که دادگاه تعیین می کند، ملک یا ضمانت نامه بانکی را به عنوان وثیقه ارائه دهد.
- کفالت: شخص ثالثی به عنوان کفیل، تعهد پرداخت مهریه را بر عهده بگیرد.
در این روش، دادگاه یا مرجع ذی ربط پس از تأیید تأمین، دستور رفع ممنوع الخروجی را صادر می کند. این راهکار به زوج امکان می دهد تا با تضمین پرداخت مهریه، آزادی خروج از کشور خود را بازیابد. ماده ۲۳ قانون محکومیت های مالی صراحتاً به سپردن تأمین مناسب به عنوان یکی از راه های رفع ممنوع الخروجی اشاره دارد.
جلب رضایت زوجه
توافق و صلح بین زوجین، همواره به عنوان راه حلی مسالمت آمیز و کارآمد مورد تأکید است. اگر زوج بتواند رضایت زوجه را جلب کند و با او بر سر نحوه پرداخت مهریه (مانند تخفیف در مبلغ، تهاتر با مال دیگر یا تقسیط خاص) به توافق برسد، زوجه می تواند با مراجعه به مرجع صادرکننده قرار ممنوع الخروجی، درخواست لغو آن را ارائه دهد. این رضایت نامه باید به صورت رسمی (مثلاً در دفترخانه اسناد رسمی یا در دادگاه) ثبت شود تا وجاهت قانونی داشته باشد.
موارد استثنائی برای خروج موقت از کشور
در برخی شرایط خاص و ضروری، حتی با وجود ممنوع الخروجی، دادگاه می تواند به زوج اجازه خروج موقت از کشور را بدهد. این موارد شامل:
- سفرهای واجب: سفرهایی که وجوب شرعی یا قانونی آن (مانند حج واجب) به تأیید دادگاه برسد.
- سفرهای درمانی ضروری: سفرهایی که برای درمان بیماری های حاد و اورژانسی زوج ضروری باشد و امکان درمان در داخل کشور وجود نداشته باشد.
- سفرهای تحصیلی یا کاری حیاتی: در مواردی که عدم خروج از کشور، خسارات جبران ناپذیری به زندگی تحصیلی یا شغلی زوج وارد کند و اثبات شود که سفر برای امرار معاش یا تحصیل ضروری است.
در این شرایط، زوج باید با ارائه مدارک و مستندات کافی، دادخواست خروج موقت را به دادگاه صادرکننده قرار ممنوع الخروجی ارائه دهد. دادگاه پس از بررسی و در صورت احراز ضرورت، می تواند مجوز موقت خروج از کشور را برای مدت معین صادر کند. تبصره ماده ۲۳ قانون محکومیت های مالی به این موارد استثنایی اشاره کرده است.
نکات مهم و هشدارهای کاربردی
موضوع ممنوع الخروجی بابت مهریه، دارای ظرایف و پیچیدگی های حقوقی است که آگاهی از آن ها می تواند به زوجین در مدیریت بهتر پرونده های مربوطه کمک شایانی کند. رعایت نکات زیر، برای افراد درگیر با این مسئله بسیار مهم است:
آگاهی از وضعیت ممنوع الخروجی
قبل از هرگونه برنامه ریزی برای سفر خارجی، به ویژه برای زوجینی که درگیر پرونده مهریه هستند، استعلام ممنوع الخروجی اهمیت حیاتی دارد. غفلت از این موضوع می تواند به لغو سفر، ضررهای مالی و مشکلات روحی منجر شود. راه های استعلام ممنوع الخروجی عبارتند از:
- سامانه خدمات الکترونیک قضایی: از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی یا ورود به سامانه ثنا، می توان وضعیت ممنوع الخروجی را استعلام کرد.
- پلیس گذرنامه: مراجعه حضوری به اداره گذرنامه نیز یکی از راه های استعلام است.
- سامانه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: برای ممنوع الخروجی های صادر شده از طریق اجرای ثبت، امکان استعلام از این سامانه نیز وجود دارد.
استعلام به موقع، از غافلگیری در لحظه خروج از کشور جلوگیری می کند و فرصت لازم را برای اقدامات حقوقی فراهم می آورد.
نقش وکیل متخصص در پرونده های مهریه
پیچیدگی های حقوقی، تعدد قوانین و رویه های قضایی، و نیز تغییرات اخیر در قوانین مهریه، لزوم بهره مندی از مشاوره و وکیل متخصص خانواده را دوچندان می کند. یک وکیل مجرب می تواند:
- زوجین را از حقوق و تکالیفشان آگاه سازد.
- در مراحل دادرسی و اجرایی، راهنمایی های لازم را ارائه دهد.
- به افزایش سرعت و دقت در پیگیری پرونده ها کمک کند.
- بهترین راهکارهای قانونی را برای اعمال یا رفع ممنوع الخروجی پیشنهاد دهد.
- با ارائه دفاعیات مستند و طرح صحیح دادخواست ها، از تضییع حقوق موکل جلوگیری نماید.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی ممنوع الخروجی
ممنوع الخروجی، صرفاً یک محدودیت حقوقی نیست، بلکه می تواند پیامدهای عمیق اجتماعی و اقتصادی برای زوج به همراه داشته باشد. از دست دادن فرصت های شغلی بین المللی، محدودیت در دید و بازدید با بستگان خارج از کشور، آسیب های روانی ناشی از محدودیت آزادی و حتی از دست رفتن وجهه اجتماعی، از جمله این پیامدها هستند. آگاهی از این تبعات، می تواند زوجین را به سمت حل مسالمت آمیز اختلافات و انتخاب راه حل های کم هزینه تر و با کمترین آسیب سوق دهد.
بروزرسانی آدرس
یکی از نکات بسیار مهم، به روز نگه داشتن آدرس زوج در سیستم های ثبتی و قضایی است. تمامی ابلاغیه ها و اخطاریه های مربوط به مهریه و ممنوع الخروجی، به آدرس ثبت شده در عقدنامه یا آخرین آدرسی که زوج به مراجع قضایی یا ثبتی اعلام کرده، ارسال می شوند. در صورت تغییر آدرس و عدم اطلاع رسانی، ممکن است زوج از اقدامات قانونی زوجه و صدور قرار ممنوع الخروجی بی خبر بماند و این امر منجر به مشکلات جدی در زمان خروج از کشور شود. توصیه می شود در صورت تغییر نشانی، مراتب را به دفترخانه ازدواج و در صورت وجود پرونده قضایی، به دادگاه مربوطه اطلاع دهید.
نیم عشر دولتی در اجرای ثبت
در پرونده هایی که از طریق اداره اجرای ثبت برای مطالبه مهریه اقدام می شود، علاوه بر مبلغ مهریه، نیم عشر دولتی نیز باید پرداخت شود. این مبلغ، معادل پنج درصد از مبلغ مهریه است و به عنوان هزینه اجرایی دریافت می گردد. برای رفع ممنوع الخروجی که از طریق اجرای ثبت صادر شده باشد، پرداخت نیم عشر دولتی از اهمیت بالایی برخوردار است. در برخی موارد، حتی پس از توافق بر سر مهریه یا تقسیط آن، ممکن است ممنوع الخروجی تا زمان پرداخت کامل نیم عشر دولتی نیز پابرجا بماند. لذا، زوج باید از این هزینه ها نیز آگاه باشد و آن را در برنامه ریزی مالی خود در نظر بگیرد. رویه اداره اجرای ثبت تهران نشان می دهد که برای رفع ممنوع الخروجی پس از تقسیط مهریه، علاوه بر پرداخت اقساط، نیم عشر دولتی نیز باید تسویه شود، هرچند ممکن است راهکارهایی برای کاهش آن با همکاری کارشناس حقوقی و ریاست محترم اجرای ثبت وجود داشته باشد.
سوالات متداول
آیا بدون حکم قطعی دادگاه می توان ممنوع الخروج شد؟
خیر، صدور قرار ممنوع الخروجی از طریق دادگاه نیازمند وجود حکم قطعی مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه است. اما از طریق اداره اجرای ثبت، اگر مهریه در عقدنامه رسمی ثبت شده باشد و زوجه درخواست اجراییه کند، امکان ممنوع الخروجی بدون حکم دادگاه (فقط با دستور رئیس ثبت) وجود دارد، زیرا عقدنامه خود به منزله سند لازم الاجرا تلقی می شود.
مدت زمان ممنوع الخروجی چقدر است و تا چه زمانی ادامه دارد؟
مدت زمان ممنوع الخروجی تا زمانی است که زوج به تعهدات مالی خود (پرداخت مهریه) عمل کند، حکم اعسار او پذیرفته شود، تأمین مناسب بسپارد یا رضایت زوجه جلب شود. این قرار به صورت خودکار منقضی نمی شود و برای رفع آن نیاز به اقدام حقوقی است.
چه مدارکی برای درخواست ممنوع الخروجی بابت مهریه لازم است؟
مدارک مورد نیاز بسته به مرجع اقدام (دادگاه یا اجرای ثبت) متفاوت است. به طور کلی شامل رونوشت مصدق دادخواست (در صورت اقدام از دادگاه)، رونوشت مصدق حکم قطعی دادگاه (در صورت اقدام از دادگاه)، سند ازدواج (عقدنامه)، شناسنامه و کارت ملی زوجه، و سایر مدارکی که نشان دهنده عدم پرداخت مهریه باشد.
آیا با تقسیط مهریه، ممنوع الخروجی فوراً رفع می شود یا نیاز به مراحل دیگری است؟
با تقسیط مهریه، ممنوع الخروجی فوراً و خودکار رفع نمی شود. پس از صدور حکم قطعی تقسیط مهریه و پرداخت پیش قسط و احراز حسن نیت زوج در پرداخت اقساط، زوج یا وکیل او باید از مرجع صادرکننده ممنوع الخروجی (دادگاه یا اجرای ثبت) درخواست رفع این قرار را نماید. در بسیاری از موارد، پرداخت پیش قسط و تعهد به پرداخت اقساط منظم برای رفع ممنوع الخروجی کافی است.
اگر زوج متوجه ممنوع الخروجی خود در فرودگاه شود، چه باید بکند؟
در این شرایط، زوج قادر به خروج از کشور نخواهد بود و بلیط سفر او سوخت می شود. در این وضعیت، تنها راهکار مراجعه فوری به مرجع قضایی یا ثبتی صادرکننده قرار ممنوع الخروجی و تلاش برای ارائه تأمین فوری (مانند وثیقه نقدی یا ملکی) یا جلب رضایت زوجه است که در زمان محدود و در فرودگاه عملاً بسیار دشوار است. لذا اکیداً توصیه می شود قبل از سفر، وضعیت ممنوع الخروجی استعلام شود.
آیا با قانون جدید، ممنوع الخروجی های صادر شده قبلی نیز لغو می شود؟
رویکردهای جدید بیشتر بر لغو ممنوع الخروجی های خودکار و بدون بررسی دقیق تأکید دارند. ممنوع الخروجی های صادر شده قبلی به صورت خودکار لغو نمی شوند، اما زوج می تواند با استناد به تغییرات و رویکردهای جدید، درخواست بازبینی و رفع ممنوع الخروجی خود را به مرجع صادرکننده قرار ارائه دهد و با اثبات شرایط اعسار یا سپردن تأمین مناسب، نسبت به رفع آن اقدام کند.
نتیجه گیری
ممنوع الخروجی بابت مهریه، ابزاری قانونی است که زوجه برای تضمین وصول حق مالی خود به کار می برد و می تواند از طریق دادگاه یا اداره اجرای ثبت اعمال شود. پاسخ به این پرسش که آیا مهریه ممنوع الخروجی دارد، مثبت است؛ اما این امر تحت شرایط خاص و با رعایت تشریفات قانونی صورت می گیرد. با این حال، تحولات اخیر در قوانین و رویه های قضایی، به ویژه رویکرد جدید قوه قضائیه، به سمت کاهش ممنوع الخروجی های خودکار و تأکید بر بررسی دقیق تر توان مالی زوج و یافتن راه حل های جایگزین برای حل و فصل اختلافات پیش رفته است.
برای زوجین، آگاهی دقیق از شرایط اعمال و راه های رفع ممنوع الخروجی، از جمله پرداخت مهریه، تقسیط آن با اثبات اعسار، سپردن تأمین مناسب یا جلب رضایت زوجه، ضروری است. همچنین، توجه به نکات کاربردی نظیر استعلام به موقع وضعیت ممنوع الخروجی، به روزرسانی آدرس و آگاهی از هزینه های جانبی مانند نیم عشر دولتی، می تواند از بروز مشکلات غیرقابل پیش بینی جلوگیری کند. در نهایت، پیچیدگی های حقوقی این موضوع، لزوم بهره مندی از مشاوره وکلای متخصص خانواده را برای تصمیم گیری آگاهانه و پیگیری مؤثر پرونده ها، بیش از پیش نمایان می سازد.