انسان وابستگی شدیدی به آب دارد و بدون آب زندگی بر روی کره زمین غیر ممکن است . بیش از دو سوم وزن بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد. آب مانند یک ماده نرم‌کننده در بدن عمل می کند، به تولید بزاق و مایع مفصلی کمک می‌کند ، درجه حرارت بدن را در حد مناسب نگه می‌دارد ، و از ایجاد یبوست در بدن جلوگیری می‌کند.
- انسان روزانه به طور میانگین به 2 لیتر ( معادل شش تا هشت لیوان ) آب نیاز دارد که از نوشیدن آب آشامیدنی ( 3/1 الی 8/1 لیتر در روز ) ، و یا خوردن مواد غذایی ( 8/0 الی 1/1 لیتر) تامین می شود. بهترین گزینه برای تامین آب مورد نیاز بدن نوشیدن آب معدنی ساده است.
- 80% وزن بدن از آب تشکیل می شود. درصد قابل توجهی از مغز و قلب انسان و استخوان ها و ماهیچه ها و حجم زیادی از خون را آب تشکیل می دهد.
- از آنجا که تقریباً %80 از بافت مغزی از آب تشکیل شده است ، ضروری است که آب کافی به آن رسانده شود.
- روزانه مقداری از آب بدن به طرق مختلف ( ادرار ، مدفوع ، عرق ، تنفس ) دفع می شود ، که باید به همان نسبت آب از دست رفته برای بدن تامین شود.
- آزمایشات نشان داده است که کمبود آب کارایی حافظه کوتاه مدت را پایین می آورد و به قدرت تمرکز آسیب می رساند.
- نوشیدن ناکافی آب می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود، که در موارد شدید ، ممکن است مرگبار باشد.
آب حاوی هیچ میزان کالری یا چربی نیست و ثابت شده است که گرسنگی را نیز برطرف می کند. همچنین یک لیوان آب متابولیسم بدن را افزایش می دهد. از آنجا که همه عملیات بدن به آب نیاز دارند، بدیهی است که وقتی آب کم به بدن برسد ، همه چیز در بدن کندتر پیش می رود. آب بیشتر باعث بالا بردن متابولیسم می شود که این هم به نوبه خود باعث سوختن کالری می شود. تحقیقات نشان داده است که پس از خوردن دو لیوان آب ، 10 تا 40 دقیقه طول می کشد تا متابولیسم بدن شروع شود. و وقتی متابولیسم آغاز شد، 30% سریعتر کالری سوزانده می شود.
آب بخورید، سالم بمانید! آب برای بدن ضروری است، و بدون آن فعالیت های بدن دچار مشکل می شود. پس باید اطمینان حاصل کرد که میزان کافی آب به بدن می رسد تا سلامتی آن تامین شود.
همه‌ی ما بارها شنیده‌ایم که آب برای سلامتی انسان بسیار ضروری است. 75 درصد از وزن بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد. کاهش 15 درصد از آب بدن می‌تواند، بسیار کشنده باشد. به همین دلیل است که یک فرد می‌تواند به مدت یک ماه بدون غذا زندگی کند اما بیش از سه روز بدون آب زنده نخواهد ماند. نقش آب در بدن انسان و تمامی موجودات بسیار حایز اهمیت است. اما چه چیزی آب را تا این حد ضروری می‌کند؟
آب یک حلال قوی در طبیعت
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آب که باعث کارایی‌های متفاوت آن می‌شود، ساختار مولکولی آب است. مولکول آب از دو اتم هیدروژن با بار منفی و یک اتم اکسیژن با بار مثبت تشکیل شده است. مولکول‌های قطبی آب به دلیل داشتن قطب‌های مثبت و منفی می‌توانند، با سایر مولکول‌های قطبی پیوند بسیار قوی را تشکیل دهند. این پیوندهای قطبی باعث می‌شوند، خود مولکول‌های آب نیز با خاصیتی به نام ناپیوستگی به هم متصل شوند. این انسجام بین مولکول‌های آب، نه‌تنها به گیاهان در جذب آب از ریشه کمک می‌کند بلکه باعث نقطه‌جوش بالای آب نیز می‌شود.
به‌طورکلی توانایی گسترده‌ی آب برای حل کردن انواع مولکول‌ها، آن را به یک حلال جهانی تبدیل کرده است. در سطح بیولوژیکی آب در بدن انسان وظایف متعددی را انجام می‌دهد. اولین و مهم‌ترین ویژگی آب نقل و انتقالات اکسیژن و مواد غذایی بین سلول‌ها در سرتاسر بدن است. همچنین می‌توان گفت، آب با پرکردن فضای داخل سلول‌ها باعث حفظ شکل و ساختار سلول‌ها می‌شود. علاوه بر آن آب در ساخت غشا اطراف سلول‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدون این مایه حیات‌بخش ما قادر به زندگی نیستیم. شاید دانستن عملکرد و آب در بدن انسان به ما در درک ضرورت آب برای بقا انسان و سایر موجودات کمک کند.
دلایل اهمیت نقش آب در بدن انسان
به‌طورکلی آب باعث می‌شود، هر سیستمی در بدن انسان به درستی کار کند. زمانی که شما با نوشیدن مایعات کافی، آب مورد نیاز بدن را تأمین می‌کنید، باعث هیدراته شدن بدن می‌شوید. این ماده اکثر وزن بدن را تشکیل می‌دهد. بدن انسان از آب در تمام سلول‌ها، اندام‌ها و بافت‌ها استفاده می‌کند تا بتواند در شرایط پایدار باقی بماند. در اینجا شما را با مهم‌ترین عملکردهای آب در بدن انسان آشنا می‌کنیم.
تنظیم دمای بدن
یکی از مهم‌ترین نقش‌های آب در بدن انسان، حفظ دمای بدن است. دمای بدن همواره ثابت است. از جمله عواملی که باعث بالا رفتن دمای بدن می‌شوند، بیماری و قرار گرفتن در گرمای شدید است. آنزیم‌ها و تمامی واکنش‌هایی که در بدن رخ می‌دهد، همگی وابسته به دما هستند. این آنزیم‌ها در اثر بالا رفتن دما، قادر به فعالیت نخواهند بود. اما آب چگونه به بدن در حفظ دما کمک می‌کند؟
زمانی که بدن شروع به گرم‌شدن می‌کند با تعریق کردن مقداری آب از دست می‌دهد. این آب از دست رفته، روی پوست بدن قرار می‌گیرد و با جذب گرما از بدن ،تبخیر می‌شود. بنابراین با از دست رفتن آب به صورت تعریق، بدن شروع به خنک شدن می‌کند تا زمانی که دوباره دمای بدن به حالت اولیه برگردد.
حفاظت از بافت‌ها و قسمت‌های حیاتی بدن
آب کمک می‌کند که از نظر بدنی فعال‌تر باشیم. آب موجود در مفاصل، حرکت ما را راحت‌تر می‌کنند و از استحکاک میان استخوان‌ها جلوگیری می‌کنند. در نتیجه آب ناراحتی‌های ناشی از شرایطی مانند آرتریت را کاهش می‌دهد. از طرفی آب به‌عنوان یک ضربه‌گیر برای بافت‌ها و قسمت‌های حساس بدن عمل می‌کند. از جمله مهم‌ترین این قسمت‌ها مغز، نخاع و قلب می‌باشند.
دفع مواد زائد از بدن
یکی‌دیگر از مهم‌ترین نقش‌های آب در بدن انسان، دفع مواد زائد از بدن است. پس از خوردن غذا مقداری از مواد جذب بدن می‌شوند و مابقی آن به صورت ادرار و مدفوع دفع می‌شوند. تمام سلول های بدن، مواد مورد نیاز خود را از خون دریافت می‌کنند و پس از انجام واکنش‌های حیاتی درون‌سلولی، موادی زائدی را تولید می‌کنند. این مواد زائد دوباره به خون برمی‌گردند تا دوباره توسط بدن دفع شوند. در این حالت بدن از طریق تعریق، ادرار و مدفوع این مواد را دفع می‌کند.
یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن در دفع مواد زائد کلیه‌ها هستند. نوشیدن آب کافی به کلیه‌ها کمک می‌کند تا کارآمدتر کار کنند و سموم را از بدن دفع کنند. هیدراتاسیون ناکافی به معنای عملکرد نامناسب کلیه‌ها هستند. همچنین آب با کمک به فرایند هضم غذا، از یبوست و سایر مشکلات شکمی نیز جلوگیری می‌کند.
کمک به جذب مواد غذایی
همان‌طور که گفتیم، آب یک حلال قوی است. از آنجا که فضایی داخل سلول‌ها از آب پر شده است و فضای بین سلول‌ها نیز از آب است. این آب وظیفه‌ی انتقال مواد را بین سلول‌ها بر عهده دارد. آب با کمک به تجزیه غذا و با حل کردن مواد معدنی، ویتامین‌ها و مواد مغذی، آن‌ها را برای مصرف در اختیار سلول‌ها قرار می‌دهد.
افزایش عملکرد فیزیکی بدن
آب کافی می‌تواند قدرت و استقامت بدن را افزایش دهد. به همین در هنگام انجام ورزش‌های پرفشار و استقامتی مصرف مقدار زیادی آب توصیه می‌شود.
طراوت و شادابی پوست
این موضوع که مصرف میزان کافی از آب می‌تواند، باعث داشتن یک پوست شفاف و روشن شود، بر کسی پوشیده نیست. مصرف آب باعث هیدراته کردن پوست می‌شود و تولید کلاژن را افزایش می‌دهد. در نتیجه از ایجاد پیری زودرس و چین‌وچروک نیز جلوگیری می‌کند.
موارد ذکر شده در بالا فقط بخشی از عملکرد و نقش آب در بدن انسان بودند. کمک به جذب و هضم غذا، سم‌زدایی، انتقال مواد در بدن و حفاظت از بدن همه در صورت وجود مقدار کافی از آب در بدن امکان‌پذیر خواهند بود.
کمبود آب در بدن انسان و عوارض آن
آب برای زندگی ضروری است. همان‌طور که در بالا به برخی از نقش‌های آب در بدن انسان اشاره کردیم، دانستیم که اندام‌های ما برای عملکرد صحیح به آب نیاز دارند. بهتر است بدانید که 75 درصد از مغز انسان‌ها از آب است. این آب علاوه بر محافظت از مغز به‌عنوان مرکز فرماندهی کل بدن، وظیفه‌ی انتقال اکسیژن و مواد غذایی را نیز بر عهده دارد. نبود آب نه تنها بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد بلکه کل بدن را دچار مشکل می‌کند.
اولین نشانه‌ی کم آبی در بدن انسان خستگی است. مقدار آب موجود در بدن از طریق ادرار,تعریق، مدفوع و حتی تنفس کاسته می‌شود. اگر آب از دست رفته جبران نشود، بدن انسان انرژی لازم برای انجام فعالیت‌های خود را از دست می‌دهد. علايم هشدار دهنده دیگری که نشانه‌ی کم آبی هستند شامل:
- ضعف و بی حالی
- فشار خون پایین
- سرگیجه
- ادرار تیره
- بی حوصلگی وکج خلقی
- یبوست
- پوست خشک
- ضربان قلب بالا
باید دانست، کم‌آبی می‌تواند خفیف یا شدید باشد. کم‌آبی‌های شدید باعث بروز تشنج می‌شوند که می‌توانند بسیار خطرناک و کشنده باشد. همچنین کم‌آبی در طولانی مدت باعث بروز مشکلات ادراری و کلیوی مانند عفونت‌های مجاری ادراری، سنگ کلیه و مشکلات گوارشی مانند یبوست می‌شوند. در صورتی که هر فرد مقدار کافی آب در طول روز بنوشد، هرگز دچار کم آبی نخواهد شد.
چه مقدار آب باید در روز بنوشیم؟
این که چه میزان آب باعث هیدراته شدن بدن می‌شود، بستگی به عوامل فردی بسیاری دارد. سن هر فرد، شرایط جسمی، نوع داروهای مصرفی و … می‌تواند در مقدار آب مصرفی تأثیر بگذارند. به‌علاوه شرایط محیطی، مانند آب هوای یک منطقه نیز بسیار تأثیرگذار است.
در صورت داشتن شرایط سلامتی خاص مانند بیماری‌های تیروئیدی یا مشکلات کبدی، کلیوی و قلبی باید در میزان آب مصرفی با پزشک خود صحبت کنید. همچنین برخی از داروها خاصیت حفظ آب در بدن را دارند. در صورت مصرف این داروها مثل داروهای ضد درد، ضد افسردگی، ضد التهابی، استروئیدی و … در مصرف آب دقت کنید. اگر در طول روز فعالیت بدنی زیادی دارید یا به دلیل ورزش کردن یا بیرون رفتن در یک روز گرم، مقدار زیادی آب را با تعریق از دست می‌دهید. حتما مقدار آب از دست رفته را با نوشیدن آب جبران کنید.
با توجه به اهمیت نقش آب در بدن انسان هر فرد بالغ باید مقدار مشخصی آب را در طول روز مصرف کند تا بتواند زنده بماند. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، این مقدار به عوامل متفاوتی از جمله سن، جنسیت، وزن، نوع داروی مصرفی و شرایط آب‌وهوای منطقه بستگی دارد. به‌طورکلی، در طول شبانه‌روز یک مرد بزرگسال به حدود ۳ لیتر آب و یک زن بزرگسال به ۲.۲ لیتر آب نیاز دارد. مهم‌ترین چیز در نوشیدن آب توجه به کیفیت آب است.
بهترین آب برای بدن انسان چه ویژگی‌هایی دارد؟
همان‌طور که می‌دانید منابع آب متفاوتی در اختیار انسان‌ها قرار دارد. همه‌ی این منابع از سلامت کافی برای تأمین آب برای نوشیدن برخوردار نیستند. با توجه به نقش آب در بدن انسان و اهمیت آن، یک آب سالم، آبی بدون هرگونه آلودگی میکروبی و مواد مضر است. از بین منابع مختلف، آب لوله‌کشی شهری ارزان‌ترین و در دسترس‌ترین آب است. میدانیم امروزه با افزایش جمعیت و صنعتی شدن شهرها، آب‌های لوله‌کشی از کیفیت بسیار پایینی برخوردارند. از جمله مواد مضر موجود در آب شهری نیترات‌ها، فلزات سنگین، ذرات معلق و رسوبات لوله‌های پوسیده و قدیمی هستند. برای تبدیل آب شهری به یک نوشیدنی سالم، باید این مواد را از آن حذف کرد. امروزه بهترین روش برای حذف ناخالصی‌ها از آب شهری، استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب با سیستم اسمز معکوس است. در این فرایند بیش از ۹۸ درصد از مواد محلول مضر در آب حذف می‌شوند.